Գոշավանք
Նախագահ Արմեն Սարգսյանն ու տիկին Նունե Սարգսյանն այցելեցին Գոշավանք
Նախագահ Արմեն Սարգսյանն ու տիկին Նունե Սարգսյանն այսօր այցելեցին Գոշավանք՝ միջնադարյան հայ մտքի մեծագույն դպրոց։ Մեծ վարդապետ Մխիթար Գոշի հիմնադրած դպրոցի դերը հայ գրականության, գիտության, հայ իրավական մտքի զարգացման մեջ դժվար է գերահնահատել․ խորը հոգևոր հիմք ունեցող այս դպրոցն իր վարդապետների և աշակերտների շնորհիվ կարողացավ արթուն պահել հայ միտքը գրեթե 252 տարի՝ հասնելով մինչև Տաթևի
... Ավելին.Նախագահ Արմեն Սարգսյանն ու տիկին Նունե Սարգսյանն այցելեցին Գոշավանք
Նախագահ Արմեն Սարգսյանն ու տիկին Նունե Սարգսյանն այսօր այցելեցին Գոշավանք՝ միջնադարյան հայ մտքի մեծագույն դպրոց։
Մեծ վարդապետ Մխիթար Գոշի հիմնադրած դպրոցի դերը հայ գրականության, գիտության, հայ իրավական մտքի զարգացման մեջ դժվար է գերահնահատել․ խորը հոգևոր հիմք ունեցող այս դպրոցն իր վարդապետների և աշակերտների շնորհիվ կարողացավ արթուն պահել հայ միտքը գրեթե 252 տարի՝ հասնելով մինչև Տաթևի վանք։
Հոգեգալուստ․ Գոշավանքի ուխտի օր
«Երբ Սուրբ Հոգին ձեր վրա իջնի, դուք զորություն կստանաք և ինձ համար վկաներ կլինեք Երուսաղեմում, ողջ Հրեաստանում և Սամարիայում և մինչև երկրի ծայրերը» (Գործք 1:8) Այսօր Գոշավանքի ուխտի օրն է՝ Հոգեգալուստի տոնը։ Գոշավանքում Սուրբ Պատարագ մատուցեց Տավուշի թեմի առաջնորդ Տեր Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյանը։ Հիսուս Քրիստոս Իր Հարությունից հիսուն օր անց, ինչպես և խոստացել էր, առաքյալների
... Ավելին.Հոգեգալուստ․ Գոշավանքի ուխտի օր
«Երբ Սուրբ Հոգին ձեր վրա իջնի, դուք զորություն կստանաք և ինձ համար վկաներ կլինեք Երուսաղեմում, ողջ Հրեաստանում և Սամարիայում և մինչև երկրի ծայրերը» (Գործք 1:8)
Այսօր Գոշավանքի ուխտի օրն է՝ Հոգեգալուստի տոնը։
Գոշավանքում Սուրբ Պատարագ մատուցեց Տավուշի թեմի առաջնորդ Տեր Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյանը։
Հիսուս Քրիստոս Իր Հարությունից հիսուն օր անց, ինչպես և խոստացել էր, առաքյալների վրա առաքեց խոստացած Մխիթարիչին` Սուրբ Հոգուն:
Հոգեգալուստը ինչպես պատմության մեջ տեղի ունեցած դեպք է, այնպես էլ՝ անընդհատ տեղի ունեցող իրականություն, այն չի կատարվել շուրջ 2000 տարիներ առաջ և վերջացել, այլ կատարվում է անընդհատ, ամեն տարի։
Հոգեգալուստ․ Գոշավանք․ Բագրատ Սրբազան․ Քարոզ
«Չկա Սուրբ Հոգին՝ գոյություն չունի եկեղեցին, գոյություն չունի փրկություն: — Այսօր՝ Հոգեգալստյան այս օրը, երբ առաքյալները երևի թե մեզ նման հավաքված էին առաջին եկեղեցում՝ վերնատանը, նրանք տագնապի մեջ էին: Հիշում էին Տիրոջ խոսքերը, բայց նորից մարդկային մտքի կասկածով, սպասելով՝ ակնկալիքը չունեին, թե ինչ է կատարվելու իրենց հետ, ինչպես մենք՝ հիմա․ որքան էլ աղոթքի մեջ լինենք,
... Ավելին.Հոգեգալուստ․ Գոշավանք․ Բագրատ Սրբազան․ Քարոզ
«Չկա Սուրբ Հոգին՝ գոյություն չունի եկեղեցին, գոյություն չունի փրկություն:
—
Այսօր՝ Հոգեգալստյան այս օրը, երբ առաքյալները երևի թե մեզ նման հավաքված էին առաջին եկեղեցում՝ վերնատանը, նրանք տագնապի մեջ էին: Հիշում էին Տիրոջ խոսքերը, բայց նորից մարդկային մտքի կասկածով, սպասելով՝ ակնկալիքը չունեին, թե ինչ է կատարվելու իրենց հետ, ինչպես մենք՝ հիմա․ որքան էլ աղոթքի մեջ լինենք, որքան էլ բազմահարյուր մոմեր վառենք, որքան էլ փորձենք արտաքին ճանապարհով շահել Աստծո սիրտը՝ մենք դարձյալ մնում ենք սպասող, թե ինչ ենք ակնկալում։ Նույնիսկ շատ հաճախ չենք կարողանում ինքներս մեր սպասումների, ակնկալիքների ձևակերպումը տալ։ Հենց հիմա այստեղ գտնվողներիս միտքը ո՞ւր է այս պահին․․․»։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
ՄՈՆԹԵ ՄԵԼՔՈՆՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ՌԱԶՄԱՄԱՐԶԱԿԱՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆԻ ՍԱՆԵՐԸ ԳՈՇԱՎԱՆՔՈՒՄ ԷԻՆ
Այսօր՝ նոյեմբերի 25-ին, Մոնթե Մելքոնյանի ծննդյան 60-րդ տարեդարձի առթիվ նրա անունը կրող ռազմամարզական վարժարանի սաներն ուխտագնացություն կատարեցին Գոշավանք։ Գոշավանքում նրանք մասնակցեցին Սուրբ և Անմահ Պատարագի, որը մատուցեց Դիլիջանի տարածաշրջանի հոգևոր հովիվ Տեր Շավարշ քահանա Սիմոնյանը։ Վարժարանի սաներին ողջունեց Տավուշի թեմի առաջնորդ Տեր Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյանը, ով նույնպես ներկա էր Սուրբ Պատարագին։ Նշենք նաև, որ ռազմամարզական
... Ավելին.ՄՈՆԹԵ ՄԵԼՔՈՆՅԱՆԻ ԱՆՎԱՆ ՌԱԶՄԱՄԱՐԶԱԿԱՆ ՎԱՐԺԱՐԱՆԻ ՍԱՆԵՐԸ ԳՈՇԱՎԱՆՔՈՒՄ ԷԻՆ
Այսօր՝ նոյեմբերի 25-ին, Մոնթե Մելքոնյանի ծննդյան 60-րդ տարեդարձի առթիվ
նրա անունը կրող ռազմամարզական վարժարանի սաներն ուխտագնացություն կատարեցին Գոշավանք։
Գոշավանքում նրանք մասնակցեցին Սուրբ և Անմահ Պատարագի, որը մատուցեց Դիլիջանի տարածաշրջանի հոգևոր հովիվ Տեր Շավարշ քահանա Սիմոնյանը։ Վարժարանի սաներին ողջունեց Տավուշի թեմի առաջնորդ Տեր Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյանը, ով նույնպես ներկա էր Սուրբ Պատարագին։
Նշենք նաև, որ ռազմամարզական վարժարանի տղաները Գոշավանքում էին վարժարանի տնօրինության և ՀՀ արդարադատության նախարար Դավիթ Հարությունյանի առաջնորդությամբ։
ՎԱՐԱԳԱ ՍՈՒՐԲ ԽԱՉԱՓԱՅՏԻ ՄԱՍՈՒՆՔԸ ԳՈՇԱՎԱՆՔՈՒՄ
Սեպտեմբերի 30-ին Քրիստոսի Խաչափայտի մասունքակիր ճաճանչը ուղեկցեց մեզ Գոշավանք՝ մեծ վարդապետ Մխիթար Գոշին տերունական Խաչի կենսական մասունքի հետ հանդիպելու: «Մեր հայրերի բնութագրմամբ՝ ուրախությունը հոգու սնունդն է, և այսօր մեր Տիրոջ արյամբ օծված Խաչի մասունքի ներկայությունը այդ ուրախության մեծագույն ներկայությունն է մեր կյանքում»: Բագրատ Սրբազան
... Ավելին.ՎԱՐԱԳԱ ՍՈՒՐԲ ԽԱՉԱՓԱՅՏԻ ՄԱՍՈՒՆՔԸ ԳՈՇԱՎԱՆՔՈՒՄ
Սեպտեմբերի 30-ին Քրիստոսի Խաչափայտի մասունքակիր ճաճանչը ուղեկցեց մեզ Գոշավանք՝ մեծ վարդապետ Մխիթար Գոշին տերունական Խաչի կենսական մասունքի հետ հանդիպելու:
«Մեր հայրերի բնութագրմամբ՝ ուրախությունը հոգու սնունդն է, և այսօր մեր Տիրոջ արյամբ օծված Խաչի մասունքի ներկայությունը այդ ուրախության մեծագույն ներկայությունն է մեր կյանքում»:
Բագրատ Սրբազան
ՊԱՏԱՐԱԳ ԳՈՇԱՎԱՆՔՈՒՄ ՄԱՆՈՒԿՆԵՐԻ ՇՈՒՐԹԵՐԻՑ
«…Մանուկների ու կաթնակեր երեխաների բերանով օրհնություն կատարեցիր» (Մատթ. 21.16) Հուլիսի 25-ին Գոշավանքում Սբ. Պատարագը երգում էին Դիլիջանի մանուկները: Արժանապատիվ Տեր Շավարշ քահանա Սիմոնյանի առաջնորդությամբ ԴՀԿ-ի «Դիլիջանի փոքրիկ երգիչներ» երգչախումբն այցելեց Գոշավանք. մատուցված Սբ. Պատարագին մանկական շուրթերից աղոթք բարձրացավ առ Աստված՝ օրհնությամբ ու սիրով լցնելով ներկաների սրտերը:
... Ավելին.ՊԱՏԱՐԱԳ ԳՈՇԱՎԱՆՔՈՒՄ ՄԱՆՈՒԿՆԵՐԻ ՇՈՒՐԹԵՐԻՑ
«…Մանուկների ու կաթնակեր երեխաների բերանով օրհնություն կատարեցիր» (Մատթ. 21.16)
Հուլիսի 25-ին Գոշավանքում Սբ. Պատարագը երգում էին Դիլիջանի մանուկները:
Արժանապատիվ Տեր Շավարշ քահանա Սիմոնյանի առաջնորդությամբ ԴՀԿ-ի «Դիլիջանի փոքրիկ երգիչներ» երգչախումբն այցելեց Գոշավանք. մատուցված Սբ. Պատարագին մանկական շուրթերից աղոթք բարձրացավ առ Աստված՝ օրհնությամբ ու սիրով լցնելով ներկաների սրտերը:
Գոշավանք
Գոշավանք, Նոր Գետիկ վանք, հայկական կրոնական կառույց Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզի Գոշ գյուղի եզրին, Գետիկ գետի աջ ափին: Միջնադարյան կրոնական, կրթական և մշակութային խոշոր կենտրոններից: 1188 թվականին, իշխան Իվանե Զաքարյանի աջակցությամբ, հիմնադրել է Մխիթար Գոշը երկրաշարժից ավերված Գետիկ վանքի մոտակայքում և այստեղ տեղափոխել միաբանությունը: Գոշավանքը համարվել է ժամանակի լավագույն կրթական համալիրներից մեկը։ Այստեղ են սովորել
... Ավելին.Գոշավանք
Գոշավանք, Նոր Գետիկ վանք, հայկական կրոնական կառույց Հայաստանի Հանրապետության Տավուշի մարզի Գոշ գյուղի եզրին, Գետիկ գետի աջ ափին: Միջնադարյան կրոնական, կրթական և մշակութային խոշոր կենտրոններից: 1188 թվականին, իշխան Իվանե Զաքարյանի աջակցությամբ, հիմնադրել է Մխիթար Գոշը երկրաշարժից ավերված Գետիկ վանքի մոտակայքում և այստեղ տեղափոխել միաբանությունը: Գոշավանքը համարվել է ժամանակի լավագույն կրթական համալիրներից մեկը։ Այստեղ են սովորել այնպիսի գործիչներ, ինչպիսիք են Վանական վարդապետը և Կիրակոս Գանձակեցին։ Սկզբում անվանվել է Նոր Գետիկ, Մխիթար Գոշի մահվանից (1213) հետո նրա անվամբ կոչվել Գոշավանք:
Այժմ Գոշավանքի վանահայրն է Տավուշի թեմի փոխառաջնորդ Տեր Սամվել վարդապետ Մխիթարյանը, վանքի և շրջակա համայնքների հոգևոր հովիվը արժանապատիվ Տեր Սեդրակ քահանա Աղասյանն է։
Պատմություն
Ըստ 13-րդ դարի պատմիչ Կիրակոս Գանձակեցու՝ վանքի առաջին՝ Սբ. Գրիգոր Լուսավորիչ «հրաշագեղ» փայտակերտ եկեղեցու օծմանը Հաղարծինի վանահայր Խաչատուր Տարոնացին Գոշավանքին նվիրել է երկու գյուղ և այգի:
1237–1241 թվականներին, գավթի հարավային պատին գրեթե կից, ամիրսպասալար Ավագ Զաքարյանի կառավարիչ Գրիգոր Տղա իշխանը կառուցել է Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ միանավ թաղածածկ եկեղեցին, որին իր հարդարանքի արտակարգ ճոխության և նրբագեղության համար Կիրակոս Գանձակեցին անվանել է «զարմանակերտ»: Եկեղեցին, թեև փոքրաչափ, առանձնանում է Գոշավանքի ողջ համալիրում, և նրա հարդարանքը հայկական միջնադարյան դեկորատիվ արվեստի ամենատպավորիչ ստեղծագործություններից է: Վանահայր Մարտիրոսի օրոք (մինչև 1241 թվականը) գավթից հյուսիս, նրան կամարակապ միջանցքով հաղորդակից, կոպտատաշ խոշոր քարերով կառուցվել են վանքի փայտածածկ գրատունը և նրան արևմուտքից կից ժամատունը: 1254 թվականին, Մխիթար Գոշի դամբարանի մոտ, Խաչատուր վարդապետը և Բարսեղը կառուցել են խորանարդաձև ծավալով, գմբեթավոր Ս. Գևորգ եկեղեցին:
Գոշավանքը 13-րդ դարում եղել է Հայաստանի կրոնական, կրթական և մշակութային խոշոր կենտրոն: Այդտեղ գործել է բարձրակարգ ուսումնական հաստատություն, որը պատմական աղբյուրներում անվանվել է վարժապետարան, համալսարան, ճեմարան: Գոշավանքի վարդապետարանում դասավանդել են հայոց և օտար լեզուներ (հունարեն, լատիներեն), քերականություն, փիլիսոփայություն, ճարտասանություն, երաժշտություն, գրչության արվեստ, նկարչություն: Այստեղ կրթվել և գործել են Կիրակոս Գանձակեցին և Վանական Վարդապետը, որոնք հետագայում իրենց հիմնած դպրոցներում շարունակել են Գոշավանքի վարժապետարանի ավանդները: Գոշավանքում ընդօրինակվել և ստեղծվել են բազմաթիվ ձեռագրեր, որոնք պահվել են վանքի գրատանը:
13-րդ դարում Գոշավանքը ստացել է բազում նվիրատվություններ՝ գյուղեր, այգիներ, վարելահողեր, անտառներ, ջրաղացներ, դրամ, գրքեր և այլն: 1242–1250 թվականներին Զաքարյան իշխաններն իրենց սեփականություն հանդիսացող Գոշավանքը, կալվածքներով հանդերձ, 40 հազար դուկատով վաճառել են Կարինից Արևելյան Հայաստան տեղափոխված ժամանակի նշանավոր հարուստներից մեկին՝ պարոն Ումեկին, որի ժառանգները մինչև 14-րդ դասի կեսը տիրել են վանքին: 1260 թվականին Գոշավանքը ազատվել է եկեղեցական տուրքից: 1291 թվականին վարդապետ Դասապետը և նրա եղբայր Կարապետը, ձեռամբ ճարտարապետներ Զաքիոսի ու Գրիգորի, գրատան փայտե ծածկը փոխարինել են երկու զույգ խաչվող կամարներ ունեցող համակարգով: Նրանք որպես երկրորդ հարկ կառուցել են Ս. Հրեշտակապետաց խաչաձև հատակագծով եկեղեցին և նրա վրա՝ սյունազարդ զանգաշտարակ (չի պահպանվել): Վանքի գրատուն-եկեղեցի-զանգակատունն օրինակ է ծառայել 14-րդ դարի հայկական երկհարկ եկեղեցիների համար:
Գոշավանքի համալիրի բաղկացուցիչ մասն են կազմում խաչքարերը, որոնց շարքում առանձնանում են վարպետ Պողոսի կերտած, ասեղնագործ նրբությամբ քանդակված զույգ խաչքարերը՝ դրված Ս. Գրիգոր Լուսավորիչ եկեղեցու արևմտյան ճակատի առջև, մուտքի երկու կողմերում (հարավային խաչքարը 1935 թվականին տեղափոխվել է Հայաստանի պատմության պետական թանգարան): Հյուսիսային կողմի՝ տեղում մնացած խաչքարը, ըստ արձանագրության, 1291 թվականին կանգնեցրել է Սարգիս վարդապետը: 13-րդ դարի վերջին Դասապետ վարդապետը և իր մորեղբայր Իգնատիոսը նորոգել են Ս. Աստվածածին եկեղեցին, պարըսպապատել, այգի տնկել, որի բերքի մի մասը հատկացվել է վանքի հյուրանոցին:
14–16-րդ դարերում Գոշավանքում վանական կյանքն անկում է ապրել և վերստին աշխուժացել 17-րդ դարում: 19-րդ դարի վերջին վանքը դադարել է գործել:
1890-ական թվականներին Սմբատ Փարսադանյանը նորոգել է Մխիթար Գոշի կառուցած Ս. Հովհաննես Կարապետ եկեղեցին: 1937 թվականին նորոգվել է Ս. Աստվածածին եկեղեցու գմբեթը, 1939 թվականին՝ Ս. Գրիգոր եկեղեցին, 1957–1966 թվականներին՝ Ս. Գևորգ և Ս. Աստվածածին եկեղեցիներն ու գավիթը: 1958 թվականին Մխիթար Գոշի դամբարանի մոտ նրան նվիրված հուշակոթող է կանգնեցվել, 1972 թվականին բացվել է Գոշավանքի թանգարանը, 1978 թվականին՝ բարեկարգվել վանքի տարածքը:
Վանական Համալիր
Եկեղեցին չունի արտաքին պարիսպներ և շրջապատված է գյուղական տներով։ Վանական համալիրի բոլոր կառույցները կցված են միմյանց բացառությամբ Սբ․ Հռիփսեիմե եկեղեցու, որը տեղակայված է վանական համալիրի դիմացը բլրի վրա։
Համալիրի կառույցները մեծամասամբ կառուցվել են 12-13-րդ դարերում, այդ ժամանակներում այստեղ եկեղեցական կյանքը ծաղկում էր ապրում։ Եկեղեցիները համահունչ են տեղի բնության հետ։ Սա հատուկ էր ժամանակի եկեղեցական ճարտարապետությանը։ Գոշի հիմնադրած Նոր Գետիկի վանքը հետագայում ընդլայնվեց, նմանվելով ժամանակի վանքային համալիրներին։ Այն բաղկացած է Սուրբ Աստվածածին եկեղեցուց (1191), հետագայում եկեղեցու արևմտյան կողմում կառուցվել է ժամատունը (1200-1203)։ Վանական համալիրի հաջորդ եկեղեցին, որը կառուցվել է 1241 թվականին Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին է։ Գոշավանքի հաջորդ եկեղեցին Սուրբ Լուսավորիչը կառուցվել է 13-րդ դարի կեսին։ Այս կառույցների կողքին իր յուրօրինակությամբ աչքի է ընկնում գրատուն-զանգակատունը։ 13-րդ դարում կառուցվել է ևս երկու շենք, դրանցից Սուրբ Հռիփսիմե փոքր եկեղեցին, իսկ հաջորդ կառույցը Գոշի բնակարանն ու դամբարանն է։ Գոշավանքը իր ոճի մեջ յուրահատուկ վանական համալիր է, այն իր մեջ ներառում է միջնադարյան ճարտարապետության ողջ վաստակը։ Գոշավանքի ենթաճյուղերից է համարվում Խորանաշատի վարդապետարանը։ Խորանաշատի վարդապետարանը հիմնադրվել է Հովհաննես վանականի կողմից, ով ուսանել է Նոր Գետիկի վանքում։ Հովհաննես Վանականը շարունակեց Նոր Գետիկի վանքում ձևավորված ավանդույթները։
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին վանքային համալիրի առաջնեկն է, կառուցվել է 1191-1196 թվականներին՝ Մխիթար Հյուսն վարպետի կողմից՝ նյութական օժանդակությամբ Քուրդ և Խաչենի Վախթանգ իշխանների: Այն պատկանում է խաչագմբեթ եկեղեցիների տիպին, ավագ խորանին կից կրկնահարկ զույգ ավանդատներով և եռանկյունի զույգ խորշերով՝ հարավային և արևելյան պատերին: Մուտքերից գլխավորը գավթից է, մյուսը՝ հյուսիսային ճակատում: Արտաքին ճարտարապետությունը պարզ է: Ճարտարապետագեղարվեստական շեշտը կազմում են արևմտյան շքամուտքը և տարածական հորինվածքը պսակող մարմնեղ թմբուկի վերնամասով անցնող զարդագոտին: 1197 թվականին, Ծռազատկի օրը, Հաղպատի վանահայր Հովհաննես եպիսկոպոսի ներկայությամբ եկեղեցու օծման հանդիսությանը Զաքարյան իշխանները Գոշավանքին նվիրել են կալվածքներ, իսկ Վախթանգ իշխանի կին Արզուխաթունը՝ իր և դուստրերի գործած, Փրկչի ու սրբերի պատկերներով վարագույր, որը, Կիրակոս Գանձակեցու վկայությամբ, հիացրել է ամենքին:
Պատկերասրահ
Պատկերասրահը տեղակայված է գավիթի և զանգակատան միջև, որը կցված է հետևյալ կառույցներին։
Սուրբ Հռիփսիմե
Սուրբ Հռիփսիմե ժամատունը կառուցվել է 1254 թվականին, տեղակայված է հիմնական կառույցից հարավ-արևելք բլրի վրա։ Գոշավանքը Հաղածինի հետ միասին մտել է բնական հուշարձանների ցանկը և անցել պետական վերահսկողության տակ Դիլիջանի ազգային պարկում, որը համարվում է ամենակարևոր հատուկ պահպանվող տարածքը Հայաստանի հյուսիս-արևելքում։ Հռիփսիմե եկեղեցին իր բնույթի մեջ եզակի եկեղեցիներից է պարզ և անպաճույճ ճարտարապետությամբ՝ երկսեղան, անհամամասն ծավալով և մուտքով։ Սրանից քիչ վերև է տեղակայված Գոշի դամբարանը։
Ժամատուն
Ժամատունը (արևմտյան կողմից) կառուցվել է գլխավոր եկեղեցուց անմիջապես հետո՝ 1197-1203 թվականներին՝ աջակցությամբ Զաքարե և Իվանե եղբայրների(ճարտարապետ՝ Մխիթար Հյուսն): Պատկանում է քառասյուն ժամատների տիպին՝ արևելյան անկյուններում զույգ ավանդատներով: Ծածկի համակարգի համար բացի չորս սյուներից հենարան են ծառայում պատերին կից ութ որմնասյուները: Կենտրոնական հատվածը պսակված է երդիկով: Արտաքին և ներքին պատերը հարդարանքից զուրկ են: Այս կառույցը կրկնհարկ շինություն է, որի ներքևի հատվածում գործել է գրատունը, իսկ ահա գրատան վերին հարկում զանգակատունը, իր ձևի մեջ այն նմանություն ունի միջնադարյան մեկ այ վանական համալիրի՝ Հաղպատի գրատան հետ։
Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի
1231 թվականին Մարտիրոս և Գրիգոր եղբայրները Գոշավանքի համալիրի հարավարևելյան կողմում կառուցել են գմբեթավոր դահլիճի հորինվածքով Ս. Գրիգոր եկեղեցին, որի շինարարությունն ընդհատվել է Ջալալեդդինի արշավանքի ժամանակ և ավարտվել Գրիգոր Կապալեցու ջանքերով:
Սուրբ Լուսավորիչ եկեղեցի
Սուրբ Լուսավորիչը Գոշավանքի երրորդ եկեղեցին է՝ կառուցված 1237-1241 թվականներին՝ ժամատան հարավային պատին կից՝ իշխան Գրիգոր Տղայի միջոցներով (ով սատար է եղել նաև Սուրբ Գրիգոր եկեղեցու կառուցմանը): Այս գողտրիկ եկեղեցին իր ժամանակներում քիչ հանդիպող միանավ բազիլիկ տիպի է՝ երկլանջ կտուրի տակ առնված թաղակապ ծածկով: Վանքի մյուս եկեղեցիներից տարբերվում է նաև արտաքին պատերի բացառիկ դեկորատիվությամբ, նրբակերտ զարդաքանդակներով ու ճարտարապետական տարրերով: Առանձնապես ուշագրավ է արևմտյան պատի մշակումը գեղեցիկ շքամուտքով, պատերի դեկորատիվ կամարների ու անցումային կիսակամարների (ինչպես Դեղձուտի վանքի եկեղեցու) և արևելյան պատի լուսամուտի հարուստ ձևերով:
Գրատուն-զանգակատուն
Գրատուն-զանգակատուն, այս կրկնահարկ շենքը ճարտարապետական տեսակետից ուշագրավ հուշարձան է: Շինության գրատունը կառուցվել է 1241 թվական, զանգակատունը՝ 1291 թվական: Գրատան մասը նման է Հաղպատի վանքի գրատանը: Քառակուսի հատակագիծ ունեցող շենքում հանդիպակաց ներքին պատերն իրար են կապված զույգ ցածրադիր որմնամույթերին հենվող հուժկու կամարներով, որոնք ներքին տարածության վերնամասում փոխադարձաբար հատվելով՝ կրում են գրատան ծածկը և նրա վերնաշենք-զանգակատունը: Գրատան ներսի պատերում կան խորշեր` ձեռագրեր պահելու համար: Գրատան վրա հավելված զանգակատունը լիովին ներդաշնակվում է գոյություն ունեցող ներքնահարկի հետ, և միասին հիմք են ծառայել կրկնահարկ եկեղեցի-դամբարանների (Եղվարդի Ս. Աստվածածին, Ամաղու Նորավանքի Բուրթելաշեն, Կապուտան) հատակագծային և ծավալատարածական հորինվածքի կազմավորման համար: Որոշակի հետաքրքրություն է ներկայացնում սրա ծածկի կենտրոնական մասի կառուցվածքը, որտեղ անցումը դեպի բազմանկյունի լայն երդիկը կատարված է շեղակի դրված քարե հեծանների միջոցով, որոնք իրենց միջին մասերում ունեն եռատերև փորվածքներ (ինչպես գեղագիտական, այնպես էլ վերին լույսը ավելի լայն անկյունով սփռելու նպատակով):
Խաչքարեր
Հուշարձանախմբի զարդն են կազմում մեծատաղանդ Պողոս (Պաւղոս) քարագործ-վարպետի կողմից 1291 թվականին կերտած և Ս. Լուսավորիչ եկեղեցու մուտքի երկու կողմերում պատվանդանի վրա կանգնեցված խաչքարերը՝ զարդաքանդակված ոսկերչական նրբությամբ, որի պատճառով էլ «ասեղնագործ» մականունն են կրում: Այսպիսի մի խաչքար էլ կանգնեցված է Սուրբ Հոգի կոչված մատուռի մուտքի աջ կողմում: Հանդիսանալով հայկական խաչքարերի լավագույն նմուշներ ու միջնադարյան հայ զարդարվեստի գլուխգործոցներ՝ այդ խաչքարերը լայն ճանաչման ու բարձր գնահատանքի են արժանացել:
ԱՎԱԳ ՀԻՆԳՇԱԲԹԻ. ՀԱՂՈՐԴՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄ, ՈՏՆԼՎԱ, ԽԱՎԱՐՄԱՆ ԿԱՐԳ
Ավագ հինգշաբթի` հաղորդության խորհուրդը սիրո խորհուրդն է։ Հիսուս Քրիստոս խաչի վրա իր արյունը թափեց մարդկանց փրկության համար Ավագ հինգշաբթին նշանավորվում է՝ Հիսուս Քրիստոսի վերջին ընթրիքը իր աշակերտերի հետ, որը դարձավ Սուրբ Հաղորդության խորհրդի հաստատում: Այդ օրը, առավոտյան մատուցվում է Սուրբ Պատարագ` ի հիշատակ Վերջին ընթրիքի ժամանակ Հաղորդության խորհրդի հաստատման: «Եթե Ես` Տերս եւ Վարդապետս, լվացի
... Ավելին.ԱՎԱԳ ՀԻՆԳՇԱԲԹԻ. ՀԱՂՈՐԴՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄ, ՈՏՆԼՎԱ, ԽԱՎԱՐՄԱՆ ԿԱՐԳ
Ավագ հինգշաբթի` հաղորդության խորհուրդը սիրո խորհուրդն է։
Հիսուս Քրիստոս խաչի վրա իր արյունը թափեց մարդկանց փրկության համար Ավագ հինգշաբթին նշանավորվում է՝ Հիսուս Քրիստոսի վերջին ընթրիքը իր աշակերտերի հետ, որը դարձավ Սուրբ Հաղորդության խորհրդի հաստատում: Այդ օրը, առավոտյան մատուցվում է Սուրբ Պատարագ` ի հիշատակ Վերջին ընթրիքի ժամանակ Հաղորդության խորհրդի հաստատման:
«Եթե Ես` Տերս եւ Վարդապետս, լվացի ձեր ոտքերը, դուք էլ պարտավոր եք միմյանց ոտքերը լվանալ, որով- հետեւ մի օրինակ տվի ձեզ, որ ինչպես Ես ձեզ արեցի, դուք էլ նույն ձեւով անեք» (Հովհ. 3.1-20)
«Ինչպես Աստված աղքատացրեց Իրեն, մարդ դարձավ, այդպես էլ շարունակեց Իր խոնարհությունն անընդհատ դրսևորել, և մեծագույն օրինակը տվեց՝ ծառայի կերպարանքով ոտքերը լվանալու միջոցով: Այս ողջ խոնարհությունը, ծառայությունը մեկ մղում ունի՝ Աստծո անգնահատելի, անհավատալի Սերը: Եվ նրանք, ովքեր այս կյանքում կճաշակեն այդ Սիրո մեկ վայրկյանը, երբեք չեն ուզենա, որ այն բացակայի: Բայց ցանկանալ է պետք, որ այդ Սերը լինի: Սերը սիրողներին է սիրում, և ատում է իրեն ատողներին: Սերը երկնքի արքայության բանալին է…
Մեր հարաբերությունները խզվում, կտրվում ու խամրում են թվացյալ սիրո պատճառով. այն, որ ինքներս մեզ համոզում ենք, թե իբր սիրում ենք: Ինչքա՜ն պահանջ, պարտադրանք ունենք մեկս մյուսի հանդեպ, ինչքա՜ն ցանկություն ունենք դեպի մեզ քաշելու: Եթե սեր ունենանք, կտեսնենք նաև թե ինչքան սխալ ենք գործում, ինչքան ցավ ենք պատճառում, ինչքան վիշտ կա, որ չենք կիսում, ինչքան ուրախություն կա, որ չենք բաժնեկցում:
Այդ Սերը լուսարձակի պես կբացվի մեր գործերի վրա»:
(Բագրատ Սրբազանի քարոզից)
Խավարման կարգը Քրիստոսի մատնության և չարչարանքների հիշատակն է: Հիշատակվում են Գեթսեմանիի պարտեզում Քրիստոսի աղոթքը, Հուդայի մատնությունը, Հիսուսի հանձնումն ամբոխին, ձերբակալությունը, չարչարանքները, խաչելությունը, մահը, Պետրոսի երեք անգամ ուրացությունն ու զղջումը:
«Քրիստոսն, ըստ էության, քանդել էր ամբողջ հասարակարգը, մտածողությունը, մարդուն դրել մեծագույն մարտահրավերի առջև.ինքն իրեն հաղթելու: Մարդը, չկարողանալով ինքն իրեն հաղթել, Սիրո պատգամի մեջ մտածողության փոփոխությանը հասնել չկարողանալով՝ գտավ մեղավորին՝ Աստծուն…
Այսօր ոչինչ չի փոխվել դեպքերի ընթացքի մեջ. սա մարդու պատմությունն է՝ Աստծո ինքնակենսագրության միջոցով գրված»:
(Հատված Բագրատ Սրբազանի խոսքից)
Քարոզի ի սքանչելեացս
Աստուած մարմնով վասն իմ խաչեալ.
Մերով բնութեամբս մեռանի
Աստուած անմահ խոստովանի…
ՕՎՍԱՆՆԱ ԲԱՐՁՐՅԱԼԻՆ. ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ. ՏԻՐՈՋ ՄՈՒՏՔԸ ԵՐՈՒՍԱՂԵՄ
«Օվսաննա՜ Բարձրյալին, օրհնյալ լինի Նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով…» Ծաղկազարդը մեր եկեղեցու Տերունի տոներից է, կատարվում է Սուրբ Զատկից մեկ շաբաթ առաջ, Ավագ շաբաթվա միաշաբթի (կիրակի) օրը: Նվիրված է Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին մի քանի դրվագների՝ Հիսուսի Երուսաղեմ հանդիսավոր մուտքի և Ղազարոսին հարություն տալու հիշատակությանը: Այդ օրը նշանավորում է Հիսուս Քրիստոսի տանջանքների ու տառապանքների
... Ավելին.ՕՎՍԱՆՆԱ ԲԱՐՁՐՅԱԼԻՆ. ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ. ՏԻՐՈՋ ՄՈՒՏՔԸ ԵՐՈՒՍԱՂԵՄ
«Օվսաննա՜ Բարձրյալին, օրհնյալ լինի Նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով…»
Ծաղկազարդը մեր եկեղեցու Տերունի տոներից է, կատարվում է Սուրբ Զատկից մեկ շաբաթ առաջ, Ավագ շաբաթվա միաշաբթի (կիրակի) օրը: Նվիրված է Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին մի քանի դրվագների՝ Հիսուսի Երուսաղեմ հանդիսավոր մուտքի և Ղազարոսին հարություն տալու հիշատակությանը:
Այդ օրը նշանավորում է Հիսուս Քրիստոսի տանջանքների ու տառապանքների շաբաթվա սկիզբը, որ Նա կրեց՝ Իր վրա վերցնելով մարդկության մեղքերը: Ծաղկազարդի տոնի խորհրդի՝ Քրիստոսի՝ Երուսաղեմ մուտքի մասին վկայում են բոլոր չորս ավետարանիչները: Զատկի տոնախմբության համար Երուսաղեմ գնացող մարդիկ դուրս են եկել Քրիստոսին ընդառաջ՝ բացականչելով՝ «Օվսաննա Բարձրյալին, օրհնյալ լինի Նա, ով գալիս է Տիրոջ անունով, օրհնյալ լինի մեր հոր` Դավթի թագավորությունը, որ գալիս է: Խաղաղություն երկնքում եւ Փառք բարձունքներում» : Ժողովուրդը Երուսաղեմում նրան ընդունել է խանդավառությամբ` ձիթենու եւ արմավենու ճյուղերը, ինչպես նաեւ իրենց զգեստները փռելով ճանապարհի վրա:
«Այսօրվա մեր զգացումները ոչնչով տարբեր չեն այն ժամանակից, երբ Հիսուսը մտնում էր Երուսաղեմ: Եթե մեր իրականությունը և այդ օրվա իրականությունն իրարից տարբեր լինեն և ոչ մի առնչություն չունենան, ոչ մի նշանակություն չի ունենա այսօրվա մեր փառաբանությունը: Հիսուսն ամեն օր է մուտք գործում: Այսօր մենք ուղղակի վերահաստատում ենք այն մեծագույն հոգևոր իրողությունը, որ ամեն օր տեղի է ունենում մեր կյանքում: Այսօր ոչ մարդիկ են փոխվել, ո՛չ էլ Աստված, և մենք նույնությամբ շարունակում ենք այդ կյանքը…»-Բագրատ Սրբազան