Հաղարծին
Հաղարծին
Հաղարծին, 10-րդ դարի հայկական վանքային համալիր ՀՀ Տավուշի մարզում, Դիլիջան քաղաքից 18 կմ հեռավորության վրա։
Այցելեք Հաղարծնի կայք` ավելին իմանալու համար spiritofhaghartsin.com
Պատմություն
Վանքային համալիրը կառուցվել է 10-13-րդ դարերի ընթացքում։ Վանքի մասին տեղեկություններ է տալիս Կիրակոս Գանձակեցին: Ծաղկում է ապրել XII դարի վերջին – XIII դարի սկզբին՝ Խաչատուր Տարոնացու առաջնորդության ժամանակ։ Որպես ուսումնագիտական կենտրոն հիշատակվում է (Կոստանդին Դ, Ստեփանոս Օրբելյան) XIII դարի առաջատար մշակութային կենտրոնների շարքում։
Ճարտարապետություն
Հաղարծինի համալիրի կազմում են երեք եկեղեցի, երկու գավիթ (մեկը՝ ավերված), սեղանատուն, աղոթարաններ, խաչքարեր: Վանքի տարածքում, հուշարձանների գլխավոր խմբից արևելք, ժայռալանջին աղոթարաններ են, գեղաքանդակ խաչքարեր։ Հաղարծինում գտնված բրոնզաձույլ կաթսան (350 կգ, այժմ ՀՊՊԹ-ում է) գեղարվեստական մետաղագործության բարձրարվեստ նմուշներից է․ շուրթի պսակի փորագրությունը նշում է պատրաստման տարեթիվը՝ 1232, չորս կանթերն առյուծների արձանիկներ են, ոտքերը նույնպես զարդարված են գեղարվեստորեն:
Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի
Ամենավաղը Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին է (մոտ X դար), որն արտաքուստ ուղղանկյուն, ներքուստ խաչաձև (չորս անկյունների ավանդատներից արևելյաններն առանձնացված չեն աղոթասրահից) հատակագծով գմբեթավոր կառույց է։ Գմբեթային փոխանցումն իրականացված է սաղր տրոմպներով։ Դեկորատիվ միակ տարրը խիստ հողմահարված անկյունային որմնախոյակներն են՝ պարզ բեկվածքներով և ականթի տերևների արխաիկ նկարվածքի շարքով։ Եկեղեցուն արևմուտքից կից է քառասյուն կենտրոնակազմ հորինվածքով գավիթը (XII դարի վերջ), որի անկյունային միահարթ առաստաղներին բարձրաքանդակներ են (մարդկանց պատկերներ, վարդյակներ, թռչուն, հրեշտակ ևն, նաև արձանագրություններ)։ Գավթի հարավային պատի մոտ պահպանվել են գերեզմանադամբարանների մնացորդներ։ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցուն հյուսիսից կից է թաղածածկ մատուռ (XIII դար), իսկ դեպի արևելք շատ մոտ կանգնած է նրբագեղ մանրամասներով, կապտավուն բազալտից կառուցված Սուրբ Ստեփանոս գմբեթավոր եկեղեցին (1244)։
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի
Համալիրի գլխավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին գմբեթավոր դահլիճ տիպի է։ Ըստ հարավային մուտքի ճակատակալ քարի արձանագրության՝ կառուցվել է 1281-ին, սակայն հարավային և հյուսիսային պատերի ստորին մասի վերաշարվածքը, արևելյան ճակատի բարձրաքանդակում պատկերված եկեղեցու մանրակերտի տարբերվելը ներկայիս կառույցից և, ենթադրել են տալիս, որ 1281-ին կառույցը որոշ փոփոխություններով վերականգնվել է՝ հիմնարկված լինելով հավանաբար X-XI դդ․: Ճակատները (բացառությամբ արևմտյանի) ունեն հայկական խորշեր։ Բարձր, բոլորակ թմբուկը պարուրված է դեկորատիվ խորաններով։ Մուտքերը, լուսամուտներն ու որմերը չափավոր զարդարված են պարզ բեկվածքավոր քիվագոտիներով, խաչերով ևն։ Արևմտյան ճակատի դիմաց ավերված շինության (հավանաբար նախորդ կառույցի գավիթը) մնացորդներ են։
Սեղանատուն
Հուշարձանախմբի արևմտյան մասում սեղանատունն է (ըստ հարավարևմտյան մուտքի շրջակալի արձանագրության՝ կառուցվել է 1248-ին, ճարտարապետի անունը՝ Մինաս, ներսում, արևմտյան երդիկի հյուսիսարևելյան անկյունում է), ՀՀ-ում նմանօրինակ երկու կառույցներից մեկը (մյուսը Հաղպատում է)։ Այն ուղղանկյուն դահլիճ է (21, 6 x 9, 5 մ)՝ մեկ զույգ սյունով բաժանված երկու հավասար երդիկավոր մասերի, որոնցից յուրաքանչյուրը ծածկված է երկու զույգ փոխհատվող կամարների համակարգով։ Ներսում միակ հարդարանքը շթաքարեզարդ երդիկներն են, արտաքուստ՝ հարավարևմտյան մուտքի շրջակալը (հարավային ճակատի երկու լուսամուտը հետագայում են բացվել)։ Հաղարծինի սեղանատունն իր կառուցվածքային հնարքով և գեղարվեստով հայկական ճարտարապետության լավագույն նմուշներից է։ Դեպի արևելք այլ շինությունների (հավանաբար խոհանոց, հացատուն ևն) մնացորդներ են։
Ներկայիս վիճակը
2011թ․ Հաղարծինը վերանորոգվել է Շարժայի կառավարիչ Նորին Գերազանցություն շեյխ դոկտոր Սուլթան Բին Մոհամմադ Ալ Քասիմիի բարերարությամբ։
Հաղարծնի վանահարյրն է Տ․ Արիստակես վարդապետ Այվազյանը, լուսարարապետը՝ Տ․ Սամվել վարդապետ Մխիթարյանը, այստեղ ամեն կիրակի և կարևոր տոներին Սուրբ Պատարագ է մատուցվում։
Հաղարծին
Հաղարծին, 10-րդ դարի հայկական վանքային համալիր ՀՀ Տավուշի մարզում, Դիլիջան քաղաքից 18 կմ հեռավորության վրա։
Այցելեք Հաղարծնի կայք` ավելին իմանալու համար spiritofhaghartsin.com
Պատմություն
Վանքային համալիրը կառուցվել է 10-13-րդ դարերի ընթացքում։ Վանքի մասին տեղեկություններ է տալիս Կիրակոս Գանձակեցին: Ծաղկում է ապրել XII դարի վերջին – XIII դարի սկզբին՝ Խաչատուր Տարոնացու առաջնորդության ժամանակ։ Որպես ուսումնագիտական կենտրոն հիշատակվում է (Կոստանդին Դ, Ստեփանոս Օրբելյան) XIII դարի առաջատար մշակութային կենտրոնների շարքում։
Ճարտարապետություն
Հաղարծինի համալիրի կազմում են երեք եկեղեցի, երկու գավիթ (մեկը՝ ավերված), սեղանատուն, աղոթարաններ, խաչքարեր: Վանքի տարածքում, հուշարձանների գլխավոր խմբից արևելք, ժայռալանջին աղոթարաններ են, գեղաքանդակ խաչքարեր։ Հաղարծինում գտնված բրոնզաձույլ կաթսան (350 կգ, այժմ ՀՊՊԹ-ում է) գեղարվեստական մետաղագործության բարձրարվեստ նմուշներից է․ շուրթի պսակի փորագրությունը նշում է պատրաստման տարեթիվը՝ 1232, չորս կանթերն առյուծների արձանիկներ են, ոտքերը նույնպես զարդարված են գեղարվեստորեն:
Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի
Ամենավաղը Սուրբ Գրիգոր եկեղեցին է (մոտ X դար), որն արտաքուստ ուղղանկյուն, ներքուստ խաչաձև (չորս անկյունների ավանդատներից արևելյաններն առանձնացված չեն աղոթասրահից) հատակագծով գմբեթավոր կառույց է։ Գմբեթային փոխանցումն իրականացված է սաղր տրոմպներով։ Դեկորատիվ միակ տարրը խիստ հողմահարված անկյունային որմնախոյակներն են՝ պարզ բեկվածքներով և ականթի տերևների արխաիկ նկարվածքի շարքով։ Եկեղեցուն արևմուտքից կից է քառասյուն կենտրոնակազմ հորինվածքով գավիթը (XII դարի վերջ), որի անկյունային միահարթ առաստաղներին բարձրաքանդակներ են (մարդկանց պատկերներ, վարդյակներ, թռչուն, հրեշտակ ևն, նաև արձանագրություններ)։ Գավթի հարավային պատի մոտ պահպանվել են գերեզմանադամբարանների մնացորդներ։ Սուրբ Գրիգոր եկեղեցուն հյուսիսից կից է թաղածածկ մատուռ (XIII դար), իսկ դեպի արևելք շատ մոտ կանգնած է նրբագեղ մանրամասներով, կապտավուն բազալտից կառուցված Սուրբ Ստեփանոս գմբեթավոր եկեղեցին (1244)։
Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի
Համալիրի գլխավոր Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին գմբեթավոր դահլիճ տիպի է։ Ըստ հարավային մուտքի ճակատակալ քարի արձանագրության՝ կառուցվել է 1281-ին, սակայն հարավային և հյուսիսային պատերի ստորին մասի վերաշարվածքը, արևելյան ճակատի բարձրաքանդակում պատկերված եկեղեցու մանրակերտի տարբերվելը ներկայիս կառույցից և, ենթադրել են տալիս, որ 1281-ին կառույցը որոշ փոփոխություններով վերականգնվել է՝ հիմնարկված լինելով հավանաբար X-XI դդ․: Ճակատները (բացառությամբ արևմտյանի) ունեն հայկական խորշեր։ Բարձր, բոլորակ թմբուկը պարուրված է դեկորատիվ խորաններով։ Մուտքերը, լուսամուտներն ու որմերը չափավոր զարդարված են պարզ բեկվածքավոր քիվագոտիներով, խաչերով ևն։ Արևմտյան ճակատի դիմաց ավերված շինության (հավանաբար նախորդ կառույցի գավիթը) մնացորդներ են։
Սեղանատուն
Հուշարձանախմբի արևմտյան մասում սեղանատունն է (ըստ հարավարևմտյան մուտքի շրջակալի արձանագրության՝ կառուցվել է 1248-ին, ճարտարապետի անունը՝ Մինաս, ներսում, արևմտյան երդիկի հյուսիսարևելյան անկյունում է), ՀՀ-ում նմանօրինակ երկու կառույցներից մեկը (մյուսը Հաղպատում է)։ Այն ուղղանկյուն դահլիճ է (21, 6 x 9, 5 մ)՝ մեկ զույգ սյունով բաժանված երկու հավասար երդիկավոր մասերի, որոնցից յուրաքանչյուրը ծածկված է երկու զույգ փոխհատվող կամարների համակարգով։ Ներսում միակ հարդարանքը շթաքարեզարդ երդիկներն են, արտաքուստ՝ հարավարևմտյան մուտքի շրջակալը (հարավային ճակատի երկու լուսամուտը հետագայում են բացվել)։ Հաղարծինի սեղանատունն իր կառուցվածքային հնարքով և գեղարվեստով հայկական ճարտարապետության լավագույն նմուշներից է։ Դեպի արևելք այլ շինությունների (հավանաբար խոհանոց, հացատուն ևն) մնացորդներ են։
Ներկայիս վիճակը
2011թ․ Հաղարծինը վերանորոգվել է Շարժայի կառավարիչ Նորին Գերազանցություն շեյխ դոկտոր Սուլթան Բին Մոհամմադ Ալ Քասիմիի բարերարությամբ։
Հաղարծնի վանահարյրն է Տ․ Արիստակես վարդապետ Այվազյանը, լուսարարապետը՝ Տ․ Սամվել վարդապետ Մխիթարյանը, այստեղ ամեն կիրակի և կարևոր տոներին Սուրբ Պատարագ է մատուցվում։
ՃՐԱԳԱԼՈՒՅՑ
«Ես իսկ եմ յարութիւն եւ կեանք. ով հավատում է ինձ, թէպէտ եւ մեռնի, կապրի. եւ ով կենդանի է ու ինձ հաւատում է, յաւիտեանս չի մեռնի» (Հովհաննես ԺԱ 25-26):
Քրիստոս Հարյավ ի մեռելոց
Օրհնյալ է Հարությունը Քրիստոսի
Ճրագալույց նշանակում է ճրագ լուցանել, այսինքն՝ վառել: Ճրագալույցին վառում են եկեղեցու ջահերն ու կանթեղները և վառվող մոմեր բաժանում ժողովրդին:
Հատված Բագրատ Սրբազանի Սուրբ Հարության տոնի ճրագալույցի քարոզից.
«Այսօր մեր բոլոր եկեղեցիներում է հնչում և ամբողջ Հայաստանը մի մեծ սիրտ դարձած տրոփում է մեծ ավետիսով, թե՝ «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց»:
Հարության խորհուրդի մենք երբեք չենք զգա, եթե ապրած չլինենք խաչելության խորհուրդը: Քրիստոս մեռելներից է հարություն առել, մեռելներից հարություն առնելով՝ մեզ հստակ հույսի խոստում է տվել, որ դուք այս հոգեվիճակում մահանալու եք կոչված, բայց Ես եկել եմ ձեզ հետ գերեզմանը տարվելու, Ես եկել եմ ձեզ այդ մահվանից ազատելու: Եվ ահա սրա մասին է Հարության խորհուրդը: Մեր Տերն Իր մեկնելուց առաջ ասում է. «Ահա Ես Ձեզ հետ եմ մինչև աշխարհի վախճանը»: Եթե չենք հավատալու դրան, իմաստ չունի այս կյանքի մեջ ապրած որևէ վայրկյանը: Եթե մենք մեր աշխատանքի ապագայի արդյունքի հույսը չունենք, ապա իմաստ չունի մեր աշխատանքը: Հենց այդ հույսի մասին է մեզ հետ խեսում Հիսուսը. «Ես եկել եմ ձեզ հարության հույսը տալու, ազատելու մեղքից ու մահվանից»:
Քրիստոսի Հարության խորհուրդը այն գերեզմանված քարը գլորելու մասին է, որ այսօր դրված է մեզ վրա որպես մեղք: Մինչև սա չլինի, մենք մահացած ենք: Քրիստոսի Հարության լույսն է մեր ապրելու չափորոշիչը, խաչին գամված Քրիստոսի՝ ներողության հրավիրելու, «Հա՛յր, ների՛ր սրանց» ասելն է մեր չափորոշինչը, իր աշակերտների ոտքերը խոնարհությամբ լվացող Հիսուսի սիրո պատգամն է մեր կյանքի չափորոշիչը: Մեր ապրելն իմաստ չի ունենա, եթե չլինի այն հաստատ համոզումը, որ Աստված ինձ համար խաչվել, թաղվել ու հարություն է առել, և ես էլ նույն ճանապարհով եմ գնում»:
ՃՐԱԳԱԼՈՒՅՑ
«Ես իսկ եմ յարութիւն եւ կեանք. ով հավատում է ինձ, թէպէտ եւ մեռնի, կապրի. եւ ով կենդանի է ու ինձ հաւատում է, յաւիտեանս չի մեռնի» (Հովհաննես ԺԱ 25-26):
Քրիստոս Հարյավ ի մեռելոց
Օրհնյալ է Հարությունը Քրիստոսի
Ճրագալույց նշանակում է ճրագ լուցանել, այսինքն՝ վառել: Ճրագալույցին վառում են եկեղեցու ջահերն ու կանթեղները և վառվող մոմեր բաժանում ժողովրդին:
Հատված Բագրատ Սրբազանի Սուրբ Հարության տոնի ճրագալույցի քարոզից.
«Այսօր մեր բոլոր եկեղեցիներում է հնչում և ամբողջ Հայաստանը մի մեծ սիրտ դարձած տրոփում է մեծ ավետիսով, թե՝ «Քրիստոս հարյավ ի մեռելոց»:
Հարության խորհուրդի մենք երբեք չենք զգա, եթե ապրած չլինենք խաչելության խորհուրդը: Քրիստոս մեռելներից է հարություն առել, մեռելներից հարություն առնելով՝ մեզ հստակ հույսի խոստում է տվել, որ դուք այս հոգեվիճակում մահանալու եք կոչված, բայց Ես եկել եմ ձեզ հետ գերեզմանը տարվելու, Ես եկել եմ ձեզ այդ մահվանից ազատելու: Եվ ահա սրա մասին է Հարության խորհուրդը: Մեր Տերն Իր մեկնելուց առաջ ասում է. «Ահա Ես Ձեզ հետ եմ մինչև աշխարհի վախճանը»: Եթե չենք հավատալու դրան, իմաստ չունի այս կյանքի մեջ ապրած որևէ վայրկյանը: Եթե մենք մեր աշխատանքի ապագայի արդյունքի հույսը չունենք, ապա իմաստ չունի մեր աշխատանքը: Հենց այդ հույսի մասին է մեզ հետ խեսում Հիսուսը. «Ես եկել եմ ձեզ հարության հույսը տալու, ազատելու մեղքից ու մահվանից»:
Քրիստոսի Հարության խորհուրդը այն գերեզմանված քարը գլորելու մասին է, որ այսօր դրված է մեզ վրա որպես մեղք: Մինչև սա չլինի, մենք մահացած ենք: Քրիստոսի Հարության լույսն է մեր ապրելու չափորոշիչը, խաչին գամված Քրիստոսի՝ ներողության հրավիրելու, «Հա՛յր, ների՛ր սրանց» ասելն է մեր չափորոշինչը, իր աշակերտների ոտքերը խոնարհությամբ լվացող Հիսուսի սիրո պատգամն է մեր կյանքի չափորոշիչը: Մեր ապրելն իմաստ չի ունենա, եթե չլինի այն հաստատ համոզումը, որ Աստված ինձ համար խաչվել, թաղվել ու հարություն է առել, և ես էլ նույն ճանապարհով եմ գնում»:
ԱՎԱԳ ՀԻՆԳՇԱԲԹԻ. ՀԱՂՈՐԴՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄ, ՈՏՆԼՎԱ, ԽԱՎԱՐՄԱՆ ԿԱՐԳ
Ավագ հինգշաբթի` հաղորդության խորհուրդը սիրո խորհուրդն է։
Հիսուս Քրիստոս խաչի վրա իր արյունը թափեց մարդկանց փրկության համար Ավագ հինգշաբթին նշանավորվում է՝ Հիսուս Քրիստոսի վերջին ընթրիքը իր աշակերտերի հետ, որը դարձավ Սուրբ Հաղորդության խորհրդի հաստատում: Այդ օրը, առավոտյան մատուցվում է Սուրբ Պատարագ` ի հիշատակ Վերջին ընթրիքի ժամանակ Հաղորդության խորհրդի հաստատման:
«Եթե Ես` Տերս եւ Վարդապետս, լվացի ձեր ոտքերը, դուք էլ պարտավոր եք միմյանց ոտքերը լվանալ, որով- հետեւ մի օրինակ տվի ձեզ, որ ինչպես Ես ձեզ արեցի, դուք էլ նույն ձեւով անեք» (Հովհ. 3.1-20)
«Ինչպես Աստված աղքատացրեց Իրեն, մարդ դարձավ, այդպես էլ շարունակեց Իր խոնարհությունն անընդհատ դրսևորել, և մեծագույն օրինակը տվեց՝ ծառայի կերպարանքով ոտքերը լվանալու միջոցով: Այս ողջ խոնարհությունը, ծառայությունը մեկ մղում ունի՝ Աստծո անգնահատելի, անհավատալի Սերը: Եվ նրանք, ովքեր այս կյանքում կճաշակեն այդ Սիրո մեկ վայրկյանը, երբեք չեն ուզենա, որ այն բացակայի: Բայց ցանկանալ է պետք, որ այդ Սերը լինի: Սերը սիրողներին է սիրում, և ատում է իրեն ատողներին: Սերը երկնքի արքայության բանալին է…
Մեր հարաբերությունները խզվում, կտրվում ու խամրում են թվացյալ սիրո պատճառով. այն, որ ինքներս մեզ համոզում ենք, թե իբր սիրում ենք: Ինչքա՜ն պահանջ, պարտադրանք ունենք մեկս մյուսի հանդեպ, ինչքա՜ն ցանկություն ունենք դեպի մեզ քաշելու: Եթե սեր ունենանք, կտեսնենք նաև թե ինչքան սխալ ենք գործում, ինչքան ցավ ենք պատճառում, ինչքան վիշտ կա, որ չենք կիսում, ինչքան ուրախություն կա, որ չենք բաժնեկցում:
Այդ Սերը լուսարձակի պես կբացվի մեր գործերի վրա»:
(Բագրատ Սրբազանի քարոզից)
Խավարման կարգը Քրիստոսի մատնության և չարչարանքների հիշատակն է: Հիշատակվում են Գեթսեմանիի պարտեզում Քրիստոսի աղոթքը, Հուդայի մատնությունը, Հիսուսի հանձնումն ամբոխին, ձերբակալությունը, չարչարանքները, խաչելությունը, մահը, Պետրոսի երեք անգամ ուրացությունն ու զղջումը:
«Քրիստոսն, ըստ էության, քանդել էր ամբողջ հասարակարգը, մտածողությունը, մարդուն դրել մեծագույն մարտահրավերի առջև.ինքն իրեն հաղթելու: Մարդը, չկարողանալով ինքն իրեն հաղթել, Սիրո պատգամի մեջ մտածողության փոփոխությանը հասնել չկարողանալով՝ գտավ մեղավորին՝ Աստծուն…
Այսօր ոչինչ չի փոխվել դեպքերի ընթացքի մեջ. սա մարդու պատմությունն է՝ Աստծո ինքնակենսագրության միջոցով գրված»:
(Հատված Բագրատ Սրբազանի խոսքից)
Քարոզի ի սքանչելեացս
Աստուած մարմնով վասն իմ խաչեալ.
Մերով բնութեամբս մեռանի
Աստուած անմահ խոստովանի…
ԱՎԱԳ ՀԻՆԳՇԱԲԹԻ. ՀԱՂՈՐԴՈՒԹՅԱՆ ԽՈՐՀՐԴԻ ՀԱՍՏԱՏՈՒՄ, ՈՏՆԼՎԱ, ԽԱՎԱՐՄԱՆ ԿԱՐԳ
Ավագ հինգշաբթի` հաղորդության խորհուրդը սիրո խորհուրդն է։
Հիսուս Քրիստոս խաչի վրա իր արյունը թափեց մարդկանց փրկության համար Ավագ հինգշաբթին նշանավորվում է՝ Հիսուս Քրիստոսի վերջին ընթրիքը իր աշակերտերի հետ, որը դարձավ Սուրբ Հաղորդության խորհրդի հաստատում: Այդ օրը, առավոտյան մատուցվում է Սուրբ Պատարագ` ի հիշատակ Վերջին ընթրիքի ժամանակ Հաղորդության խորհրդի հաստատման:
«Եթե Ես` Տերս եւ Վարդապետս, լվացի ձեր ոտքերը, դուք էլ պարտավոր եք միմյանց ոտքերը լվանալ, որով- հետեւ մի օրինակ տվի ձեզ, որ ինչպես Ես ձեզ արեցի, դուք էլ նույն ձեւով անեք» (Հովհ. 3.1-20)
«Ինչպես Աստված աղքատացրեց Իրեն, մարդ դարձավ, այդպես էլ շարունակեց Իր խոնարհությունն անընդհատ դրսևորել, և մեծագույն օրինակը տվեց՝ ծառայի կերպարանքով ոտքերը լվանալու միջոցով: Այս ողջ խոնարհությունը, ծառայությունը մեկ մղում ունի՝ Աստծո անգնահատելի, անհավատալի Սերը: Եվ նրանք, ովքեր այս կյանքում կճաշակեն այդ Սիրո մեկ վայրկյանը, երբեք չեն ուզենա, որ այն բացակայի: Բայց ցանկանալ է պետք, որ այդ Սերը լինի: Սերը սիրողներին է սիրում, և ատում է իրեն ատողներին: Սերը երկնքի արքայության բանալին է…
Մեր հարաբերությունները խզվում, կտրվում ու խամրում են թվացյալ սիրո պատճառով. այն, որ ինքներս մեզ համոզում ենք, թե իբր սիրում ենք: Ինչքա՜ն պահանջ, պարտադրանք ունենք մեկս մյուսի հանդեպ, ինչքա՜ն ցանկություն ունենք դեպի մեզ քաշելու: Եթե սեր ունենանք, կտեսնենք նաև թե ինչքան սխալ ենք գործում, ինչքան ցավ ենք պատճառում, ինչքան վիշտ կա, որ չենք կիսում, ինչքան ուրախություն կա, որ չենք բաժնեկցում:
Այդ Սերը լուսարձակի պես կբացվի մեր գործերի վրա»:
(Բագրատ Սրբազանի քարոզից)
Խավարման կարգը Քրիստոսի մատնության և չարչարանքների հիշատակն է: Հիշատակվում են Գեթսեմանիի պարտեզում Քրիստոսի աղոթքը, Հուդայի մատնությունը, Հիսուսի հանձնումն ամբոխին, ձերբակալությունը, չարչարանքները, խաչելությունը, մահը, Պետրոսի երեք անգամ ուրացությունն ու զղջումը:
«Քրիստոսն, ըստ էության, քանդել էր ամբողջ հասարակարգը, մտածողությունը, մարդուն դրել մեծագույն մարտահրավերի առջև.ինքն իրեն հաղթելու: Մարդը, չկարողանալով ինքն իրեն հաղթել, Սիրո պատգամի մեջ մտածողության փոփոխությանը հասնել չկարողանալով՝ գտավ մեղավորին՝ Աստծուն…
Այսօր ոչինչ չի փոխվել դեպքերի ընթացքի մեջ. սա մարդու պատմությունն է՝ Աստծո ինքնակենսագրության միջոցով գրված»:
(Հատված Բագրատ Սրբազանի խոսքից)
Քարոզի ի սքանչելեացս
Աստուած մարմնով վասն իմ խաչեալ.
Մերով բնութեամբս մեռանի
Աստուած անմահ խոստովանի…
ՕՎՍԱՆՆԱ ԲԱՐՁՐՅԱԼԻՆ. ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ. ՏԻՐՈՋ ՄՈՒՏՔԸ ԵՐՈՒՍԱՂԵՄ
«Օվսաննա՜ Բարձրյալին, օրհնյալ լինի Նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով…»
Ծաղկազարդը մեր եկեղեցու Տերունի տոներից է, կատարվում է Սուրբ Զատկից մեկ շաբաթ առաջ, Ավագ շաբաթվա միաշաբթի (կիրակի) օրը: Նվիրված է Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին մի քանի դրվագների՝ Հիսուսի Երուսաղեմ հանդիսավոր մուտքի և Ղազարոսին հարություն տալու հիշատակությանը:
Այդ օրը նշանավորում է Հիսուս Քրիստոսի տանջանքների ու տառապանքների շաբաթվա սկիզբը, որ Նա կրեց՝ Իր վրա վերցնելով մարդկության մեղքերը: Ծաղկազարդի տոնի խորհրդի՝ Քրիստոսի՝ Երուսաղեմ մուտքի մասին վկայում են բոլոր չորս ավետարանիչները: Զատկի տոնախմբության համար Երուսաղեմ գնացող մարդիկ դուրս են եկել Քրիստոսին ընդառաջ՝ բացականչելով՝ «Օվսաննա Բարձրյալին, օրհնյալ լինի Նա, ով գալիս է Տիրոջ անունով, օրհնյալ լինի մեր հոր` Դավթի թագավորությունը, որ գալիս է: Խաղաղություն երկնքում եւ Փառք բարձունքներում» : Ժողովուրդը Երուսաղեմում նրան ընդունել է խանդավառությամբ` ձիթենու եւ արմավենու ճյուղերը, ինչպես նաեւ իրենց զգեստները փռելով ճանապարհի վրա:
«Այսօրվա մեր զգացումները ոչնչով տարբեր չեն այն ժամանակից, երբ Հիսուսը մտնում էր Երուսաղեմ: Եթե մեր իրականությունը և այդ օրվա իրականությունն իրարից տարբեր լինեն և ոչ մի առնչություն չունենան, ոչ մի նշանակություն չի ունենա այսօրվա մեր փառաբանությունը: Հիսուսն ամեն օր է մուտք գործում: Այսօր մենք ուղղակի վերահաստատում ենք այն մեծագույն հոգևոր իրողությունը, որ ամեն օր տեղի է ունենում մեր կյանքում: Այսօր ոչ մարդիկ են փոխվել, ո՛չ էլ Աստված, և մենք նույնությամբ շարունակում ենք այդ կյանքը…»-Բագրատ Սրբազան
ՕՎՍԱՆՆԱ ԲԱՐՁՐՅԱԼԻՆ. ԾԱՂԿԱԶԱՐԴ. ՏԻՐՈՋ ՄՈՒՏՔԸ ԵՐՈՒՍԱՂԵՄ
«Օվսաննա՜ Բարձրյալին, օրհնյալ լինի Նա, որ գալիս է Տիրոջ անունով…»
Ծաղկազարդը մեր եկեղեցու Տերունի տոներից է, կատարվում է Սուրբ Զատկից մեկ շաբաթ առաջ, Ավագ շաբաթվա միաշաբթի (կիրակի) օրը: Նվիրված է Հիսուս Քրիստոսի երկրային կյանքի վերջին մի քանի դրվագների՝ Հիսուսի Երուսաղեմ հանդիսավոր մուտքի և Ղազարոսին հարություն տալու հիշատակությանը:
Այդ օրը նշանավորում է Հիսուս Քրիստոսի տանջանքների ու տառապանքների շաբաթվա սկիզբը, որ Նա կրեց՝ Իր վրա վերցնելով մարդկության մեղքերը: Ծաղկազարդի տոնի խորհրդի՝ Քրիստոսի՝ Երուսաղեմ մուտքի մասին վկայում են բոլոր չորս ավետարանիչները: Զատկի տոնախմբության համար Երուսաղեմ գնացող մարդիկ դուրս են եկել Քրիստոսին ընդառաջ՝ բացականչելով՝ «Օվսաննա Բարձրյալին, օրհնյալ լինի Նա, ով գալիս է Տիրոջ անունով, օրհնյալ լինի մեր հոր` Դավթի թագավորությունը, որ գալիս է: Խաղաղություն երկնքում եւ Փառք բարձունքներում» : Ժողովուրդը Երուսաղեմում նրան ընդունել է խանդավառությամբ` ձիթենու եւ արմավենու ճյուղերը, ինչպես նաեւ իրենց զգեստները փռելով ճանապարհի վրա:
«Այսօրվա մեր զգացումները ոչնչով տարբեր չեն այն ժամանակից, երբ Հիսուսը մտնում էր Երուսաղեմ: Եթե մեր իրականությունը և այդ օրվա իրականությունն իրարից տարբեր լինեն և ոչ մի առնչություն չունենան, ոչ մի նշանակություն չի ունենա այսօրվա մեր փառաբանությունը: Հիսուսն ամեն օր է մուտք գործում: Այսօր մենք ուղղակի վերահաստատում ենք այն մեծագույն հոգևոր իրողությունը, որ ամեն օր տեղի է ունենում մեր կյանքում: Այսօր ոչ մարդիկ են փոխվել, ո՛չ էլ Աստված, և մենք նույնությամբ շարունակում ենք այդ կյանքը…»-Բագրատ Սրբազան
ՀաղարծնիՇաբաթ. «Հաղարծինը մշակութային կյանքի մեջ հստակորեն դառնում է հայկական արվեստի, հայ մշակույթի կենտրոն». «Գեղարդ» երգեցիկ խմբի գեղարվեստական ղեկավար Մհեր Նավոյան
«Գեղարդ» երգեցիկ խմբի գեղարվեստական ղեկավար Մհեր Նավոյան
Ձևավորման սկզբից մասնակից ենք այս ձեռնարկին: Հաղարծնի վանքը որոշակիորեն վերադարձնում է իրեն պատկանող իրավունքները, միջնադարյան հոգևոր-մշակութային լուրջ ծանրաբեռնվածություն կրելու այն իրավունքները, որ ուներ: Մշակութային կյանքի մեջ հստակորեն դառնում է հայկական արվեստի, հայ մշակույթի կենտրոն:
Ինչպես տեսնում եք այստեղ ոչ միայն երգչախմբեր են գալիս, այլ նաև հընթացս ներկայացվում է կենցաղային, կիրառական արվեստի դրսևորումներ, վանական համալիրի տարածքում պարարվեստի ինքնաբուխ պոռթկումներ են լինում: Սա վաստակ է, որը ձեր թեմակալինն է, ինչպես նաև ձերն է, որի համար խանդավառորեն աշխատում եք:
ՀաղարծնիՇաբաթ. «Հաղարծինը մշակութային կյանքի մեջ հստակորեն դառնում է հայկական արվեստի, հայ մշակույթի կենտրոն». «Գեղարդ» երգեցիկ խմբի գեղարվեստական ղեկավար Մհեր Նավոյան
«Գեղարդ» երգեցիկ խմբի գեղարվեստական ղեկավար Մհեր Նավոյան
Ձևավորման սկզբից մասնակից ենք այս ձեռնարկին: Հաղարծնի վանքը որոշակիորեն վերադարձնում է իրեն պատկանող իրավունքները, միջնադարյան հոգևոր-մշակութային լուրջ ծանրաբեռնվածություն կրելու այն իրավունքները, որ ուներ: Մշակութային կյանքի մեջ հստակորեն դառնում է հայկական արվեստի, հայ մշակույթի կենտրոն:
Ինչպես տեսնում եք այստեղ ոչ միայն երգչախմբեր են գալիս, այլ նաև հընթացս ներկայացվում է կենցաղային, կիրառական արվեստի դրսևորումներ, վանական համալիրի տարածքում պարարվեստի ինքնաբուխ պոռթկումներ են լինում: Սա վաստակ է, որը ձեր թեմակալինն է, ինչպես նաև ձերն է, որի համար խանդավառորեն աշխատում եք: