Քարոզներ
Հաղարծնի ուխտի օրը՝ Աստվածամոր վերափոխման տոնը. Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Մենք, որպես մեղավոր մարդիկ, ցանկությունն ունենք Աստծո հետ ապրելու, բայց արդյո՞ք ամբողջությամբ՝ մեր կյանքով ու գործով, մեր վկայությամբ, հավատարմությամբ ապրում ենք իր հետ։ Ցանկանո՞ւմ ենք, որ այդպես լինի, թե՞ այդպես ապրում ենք։
․․․ Երբեմն այնպիսի պատասխանատվություն ենք ուզում ստանձնել, որն ինքնին ծառայում է անպատասխանատու լինելուն։ Պատասխանատու անպատասխանատվության լավագույն արտահայտությունը և միջավայրը, որի մեջ այսօր բոլորս ենք ապրում, մեր սոցիալական ցանցերն են, որոնք դարձել են վախկոտների անվախության օջախը, որոնք դարձել են տկարամիտների ամենաիմաստուն դրսևորում ունենալու վայրը, որոնք դարձել են անդիմագիծների ինքնանկարագիր ունենալու լավագույն տեսարանը։ Մարդիկ, որոնք կարծում են, թե պատասխանատու են, բայց ամենաանպատասխանատու պատասխանատվությունն են կրում։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Հաղարծնի ուխտի օրը՝ Աստվածամոր վերափոխման տոնը. Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Մենք, որպես մեղավոր մարդիկ, ցանկությունն ունենք Աստծո հետ ապրելու, բայց արդյո՞ք ամբողջությամբ՝ մեր կյանքով ու գործով, մեր վկայությամբ, հավատարմությամբ ապրում ենք իր հետ։ Ցանկանո՞ւմ ենք, որ այդպես լինի, թե՞ այդպես ապրում ենք։
․․․ Երբեմն այնպիսի պատասխանատվություն ենք ուզում ստանձնել, որն ինքնին ծառայում է անպատասխանատու լինելուն։ Պատասխանատու անպատասխանատվության լավագույն արտահայտությունը և միջավայրը, որի մեջ այսօր բոլորս ենք ապրում, մեր սոցիալական ցանցերն են, որոնք դարձել են վախկոտների անվախության օջախը, որոնք դարձել են տկարամիտների ամենաիմաստուն դրսևորում ունենալու վայրը, որոնք դարձել են անդիմագիծների ինքնանկարագիր ունենալու լավագույն տեսարանը։ Մարդիկ, որոնք կարծում են, թե պատասխանատու են, բայց ամենաանպատասխանատու պատասխանատվությունն են կրում։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Շողակաթ Սուրբ Էջմիածնի տոն․ Գոշավանք․ Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Ո՞ր արժեքներն են մեզ կապում Աստծո հետ: Ի՞նչն է, որ մեզ իսկապես հավատքի զգացում է տալիս․ մշակո՞ւյթն է, մեր կենցաղավարությո՞ւնն է, մեր սեփական ջանքերով Աստծված փնտրելու հայտնագործությունը կամ հայտնությո՞ւնը, ավանդության միջից եկած զանազան արտահայտությունները կամ ինքնաարտահայտություննե՞րը՝ տարբեր տեսքերով և տարբեր կերպերով, զորօրինակ՝ մոմավառությունը կամ այլ բարեպաշտական սովորություններ, որոնք շատ հաճախ տեղի են ունենում առանց նույնիսկ անդրադառնալու, որ դրանք միջոց և գործիք են Աստծո հետ ինչ-որ ձևով առնչվելու։ Արդյո՞ք այս բոլորի մեջ մենք հռչակում ենք՝ ասելով․ Դո՛ւ ես Քրիստոսը, կենդանի Աստծո որդին։ Այդյո՞ք սա մեզ համար կարևոր հայտարարություն և չափանիշ է։ Արդյո՞ք մենք ուզում ենք, որ այդպես լինի, թե՞ պատկերացնում ենք Աստծուն այնպես, ինչպես մենք ենք ցանկանում: Այսօրվա՝ Շողակաթ Սուրբ Էջմիածնի տոնը մեզ հենց այդ բաժանարար գծի մասին է պատմում․ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի տեսիլքի մասին է պատմում մեզ, ով իր աղոթքի և մեծ ձգտումի մեջ ունեցավ մեծ լույսի տեսիլքը, որով Քրիստոս իջավ Հայաստան աշխարհ, հարվածեց գետնին և ասաց՝ այստեղ Իմ անունով տաճար կկառուցեք։ Եվ այդ լույսը տարածվեց ողջ շրջակայքով, որտեղ այսօր կանգած են Սուրբ Գայանե, Սուրբ Հռիփսիմե, Սուրբ Շողակաթ եկեղեցիները։ Այդ լույսի, այդ շողի կաթոցն էր, որ հիմքը դրեց ՆՈՐ ՀԱՅՈՒԹՅԱՆ, նոր մտածումների, նոր ապրումների, նոր զգացումների, նոր հանձնառության, նոր կենցաղավարության և ընդհանրապես՝ նոր կյանքի և նոր սկզբի։
… Այն մտքով, որ Դուք եկել եք այստեղ, անպայման չի նշանակում, որ ճիշտ եք եկել։ Ձեր այստեղ գտնվելը ձեզ օգուտ չէ անպայման, հիշե՛ք սա։ Որովհետև ես չեմ կարծում, որ ամենամաքուր մտքով եք այստեղ գտնվում․․․ ․․․ Ձեզ շատ եմ խնդրում, ժողովուրդ ջան, երբ ուզում եք աղոթքի գնալ, կամ ձեր պատկերացրած աղոթքին եք ուզում գնալ՝ հրաժարվեք ամեն ինչից։
… Ժողովո՛ւրդ ջան, պատասխանատվություն կրեք կյանքում, պատասխանատվություն՝ բոլոր առումներով․ պատասխանատվություն կյանքի նկատմամբ, պատասխանատվություն միմյանց նկատմամբ և պատասխանատվություն Աստծո նկատմամբ՝ Իր ճանապարհից դուրս չգալու նկատմամբ։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Շողակաթ Սուրբ Էջմիածնի տոն․ Գոշավանք․ Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Ո՞ր արժեքներն են մեզ կապում Աստծո հետ: Ի՞նչն է, որ մեզ իսկապես հավատքի զգացում է տալիս․ մշակո՞ւյթն է, մեր կենցաղավարությո՞ւնն է, մեր սեփական ջանքերով Աստծված փնտրելու հայտնագործությունը կամ հայտնությո՞ւնը, ավանդության միջից եկած զանազան արտահայտությունները կամ ինքնաարտահայտություննե՞րը՝ տարբեր տեսքերով և տարբեր կերպերով, զորօրինակ՝ մոմավառությունը կամ այլ բարեպաշտական սովորություններ, որոնք շատ հաճախ տեղի են ունենում առանց նույնիսկ անդրադառնալու, որ դրանք միջոց և գործիք են Աստծո հետ ինչ-որ ձևով առնչվելու։ Արդյո՞ք այս բոլորի մեջ մենք հռչակում ենք՝ ասելով․ Դո՛ւ ես Քրիստոսը, կենդանի Աստծո որդին։ Այդյո՞ք սա մեզ համար կարևոր հայտարարություն և չափանիշ է։ Արդյո՞ք մենք ուզում ենք, որ այդպես լինի, թե՞ պատկերացնում ենք Աստծուն այնպես, ինչպես մենք ենք ցանկանում: Այսօրվա՝ Շողակաթ Սուրբ Էջմիածնի տոնը մեզ հենց այդ բաժանարար գծի մասին է պատմում․ Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի տեսիլքի մասին է պատմում մեզ, ով իր աղոթքի և մեծ ձգտումի մեջ ունեցավ մեծ լույսի տեսիլքը, որով Քրիստոս իջավ Հայաստան աշխարհ, հարվածեց գետնին և ասաց՝ այստեղ Իմ անունով տաճար կկառուցեք։ Եվ այդ լույսը տարածվեց ողջ շրջակայքով, որտեղ այսօր կանգած են Սուրբ Գայանե, Սուրբ Հռիփսիմե, Սուրբ Շողակաթ եկեղեցիները։ Այդ լույսի, այդ շողի կաթոցն էր, որ հիմքը դրեց ՆՈՐ ՀԱՅՈՒԹՅԱՆ, նոր մտածումների, նոր ապրումների, նոր զգացումների, նոր հանձնառության, նոր կենցաղավարության և ընդհանրապես՝ նոր կյանքի և նոր սկզբի։
… Այն մտքով, որ Դուք եկել եք այստեղ, անպայման չի նշանակում, որ ճիշտ եք եկել։ Ձեր այստեղ գտնվելը ձեզ օգուտ չէ անպայման, հիշե՛ք սա։ Որովհետև ես չեմ կարծում, որ ամենամաքուր մտքով եք այստեղ գտնվում․․․ ․․․ Ձեզ շատ եմ խնդրում, ժողովուրդ ջան, երբ ուզում եք աղոթքի գնալ, կամ ձեր պատկերացրած աղոթքին եք ուզում գնալ՝ հրաժարվեք ամեն ինչից։
… Ժողովո՛ւրդ ջան, պատասխանատվություն կրեք կյանքում, պատասխանատվություն՝ բոլոր առումներով․ պատասխանատվություն կյանքի նկատմամբ, պատասխանատվություն միմյանց նկատմամբ և պատասխանատվություն Աստծո նկատմամբ՝ Իր ճանապարհից դուրս չգալու նկատմամբ։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Վե՛ր կաց, վերցրո՛ւ մահիճդ և գնա․ Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Վե՛ր կաց, վերցրո՛ւ մահիճդ և գնա․․․ Այդ չորս հոգին էին, որ անդամալույծին բժշկության առաջնորդեցին։ Այդ մարդն անդամալույծ էր ու ինքն իրեն չէր կարող շարժվել և կարիքն ուներ մարդկանց, որոնք կբարձրացնեին նրան, կտանեին, և դա դեռ բավարար չէ՝ առաստաղից էլ կիջեցնեին վար։ Սա է համայնքի, համայնքային կյանքի ուժը, կարողությունը, ամբողջ էությունն ու բովանդակությունը։
․․․ 21-րդ դարը, վստահաբար, մարդու ինքնասպանության ժամանակն է։ Ամբողջ գաղափարաբանությունը միտված է սրան՝ նոր մարդ ստեղծելու՝ տեխնոլոգիապես զինված, բոլոր տեսակի տեխնոկրատական չափանիշներն ունեցող մարդ ստեղծելու՝ զրկելով մարդուն մարդ լինելու էությունից։ Տեխնոլոգիական զարգացումը մարդուն մարդ չի դարձնելու, լավագույն դեպքում՝ կյանքի բարելավված պայմաններ ապահովի, սակայն դա չի բնորոշելու իր մարդ լինելը։
Եկեղեցին երբեք դեմ չէ տեխնոլոգիական զարգացումներին։ Հակառակը՝ որքան զարգանում է գիտությունը, որքան զարգանում է տեխնոլոգիան, այնքան փաստվում է Աստծո գոյությունը, Աստծո ներկայությունը, Աստծո մասին մեր խոսքի ճշմարտացիությունը։ Գիտության և հավատքի միջև բախում բացարձակ գոյություն չունի։ Մեկը՝ գիտությունը՝ ձգտում է դեպի արարչագործությունը, մյուսը՝ դեպի Արարիչը։ Եվ այստեղ ոչ թե բախում գոյություն ունի, այլ՝ լրացում։ Գիտության և հավատքի կատարյալ միությունն է ստեղծում մարդուն։
Եվ մենք այսօր, կարծելով, թե ամենամեծ բանն ենք անում, փորձում ենք տեխնիկական զինվածությամբ էակ պատրաստել, որը կարող է վերածվել ռոբոտի։ Որևէ մեկը կարո՞ղ է ապրել առանց մարդու հանդեպ զգացումի, առանց սիրո ապրումի, առանց անգամ ատելության ապրումի, առանց բոլոր այն հարաբերությունների, որ մարդկանց միջև հաստատված են այս համայնքի կյանքում։ Կարո՞ղ է մարդ այդպես ապրել։
Սա, իհարկե, երբեք չի նշանակում թերագնահատել ո՛չ գիտությունը, ո՛չ գիտական նվաճումները, ո՛չ էլ՝ տեխնոլոգիական այս մեծ առաջընթացը, որոնք իրենք էլ դարձյալ աստվածային շնորհ են, որովհետև տրված են մարդու բանականության միջոցով, և այդ բանականության կայծը աստվածային կայծ է։
․․․ Առանց հոգևոր բժշկության գոյություն չունի մարմնավոր բժշկություն։ Մարմնավոր ասելով՝ ի նկատի ունեմ մեր ամբողջ կյանքն իր բոլոր հարաբերություններով՝ թե՛ մեր զանազան տեսակի հիվանդություններով, և թե՛ մեր այն հիվանդություններով, որոնցով մենք կապանքված ենք մեր հարաբերությունների մեջ՝ եսասիրության պատրանքներով, մարդկանց կյանքը ձախողելու պատրանքներով, վնասելու, չարություն անելու, բամբասելու՝ երբ մեր լեզումները մեր մտքերից առաջ են այլևս, որոշելու, որ իրավունք ունենք ուրիշի կյանքի մեջ որոշակի մասնակցություն ունենալ, որի կարիքը ոչ ոք չի զգում և ոչ ոք էլ չի հրավիրել իրենց կյանքում մասնակից լինել, հերոսանալու մի տեղում, որի անհրաժեշտությունը բացարձակ չկա, փորձելու փրկել մեկին, որը փրկության կարիքը չունի․ մի խոսքով՝ պարտադրելու ինքներս մեզ՝ մեր բոլոր աշխարհային կապանքներով՝ փչացնելով թե՛ մեր և թե՛ ուրիշի կյանքը։
Առանց հոգևոր փոփոխության, առանց հավատքի ջերմության, առանց ինքնաքննության ոչ ոք չի կարող իր մահիճը վերցնել և քայլել՝ այն մահիճը, որի ստեղծողն ինքն է և որի մեջ ինքը գտնվում է։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Վե՛ր կաց, վերցրո՛ւ մահիճդ և գնա․ Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Վե՛ր կաց, վերցրո՛ւ մահիճդ և գնա․․․ Այդ չորս հոգին էին, որ անդամալույծին բժշկության առաջնորդեցին։ Այդ մարդն անդամալույծ էր ու ինքն իրեն չէր կարող շարժվել և կարիքն ուներ մարդկանց, որոնք կբարձրացնեին նրան, կտանեին, և դա դեռ բավարար չէ՝ առաստաղից էլ կիջեցնեին վար։ Սա է համայնքի, համայնքային կյանքի ուժը, կարողությունը, ամբողջ էությունն ու բովանդակությունը։
․․․ 21-րդ դարը, վստահաբար, մարդու ինքնասպանության ժամանակն է։ Ամբողջ գաղափարաբանությունը միտված է սրան՝ նոր մարդ ստեղծելու՝ տեխնոլոգիապես զինված, բոլոր տեսակի տեխնոկրատական չափանիշներն ունեցող մարդ ստեղծելու՝ զրկելով մարդուն մարդ լինելու էությունից։ Տեխնոլոգիական զարգացումը մարդուն մարդ չի դարձնելու, լավագույն դեպքում՝ կյանքի բարելավված պայմաններ ապահովի, սակայն դա չի բնորոշելու իր մարդ լինելը։
Եկեղեցին երբեք դեմ չէ տեխնոլոգիական զարգացումներին։ Հակառակը՝ որքան զարգանում է գիտությունը, որքան զարգանում է տեխնոլոգիան, այնքան փաստվում է Աստծո գոյությունը, Աստծո ներկայությունը, Աստծո մասին մեր խոսքի ճշմարտացիությունը։ Գիտության և հավատքի միջև բախում բացարձակ գոյություն չունի։ Մեկը՝ գիտությունը՝ ձգտում է դեպի արարչագործությունը, մյուսը՝ դեպի Արարիչը։ Եվ այստեղ ոչ թե բախում գոյություն ունի, այլ՝ լրացում։ Գիտության և հավատքի կատարյալ միությունն է ստեղծում մարդուն։
Եվ մենք այսօր, կարծելով, թե ամենամեծ բանն ենք անում, փորձում ենք տեխնիկական զինվածությամբ էակ պատրաստել, որը կարող է վերածվել ռոբոտի։ Որևէ մեկը կարո՞ղ է ապրել առանց մարդու հանդեպ զգացումի, առանց սիրո ապրումի, առանց անգամ ատելության ապրումի, առանց բոլոր այն հարաբերությունների, որ մարդկանց միջև հաստատված են այս համայնքի կյանքում։ Կարո՞ղ է մարդ այդպես ապրել։
Սա, իհարկե, երբեք չի նշանակում թերագնահատել ո՛չ գիտությունը, ո՛չ գիտական նվաճումները, ո՛չ էլ՝ տեխնոլոգիական այս մեծ առաջընթացը, որոնք իրենք էլ դարձյալ աստվածային շնորհ են, որովհետև տրված են մարդու բանականության միջոցով, և այդ բանականության կայծը աստվածային կայծ է։
․․․ Առանց հոգևոր բժշկության գոյություն չունի մարմնավոր բժշկություն։ Մարմնավոր ասելով՝ ի նկատի ունեմ մեր ամբողջ կյանքն իր բոլոր հարաբերություններով՝ թե՛ մեր զանազան տեսակի հիվանդություններով, և թե՛ մեր այն հիվանդություններով, որոնցով մենք կապանքված ենք մեր հարաբերությունների մեջ՝ եսասիրության պատրանքներով, մարդկանց կյանքը ձախողելու պատրանքներով, վնասելու, չարություն անելու, բամբասելու՝ երբ մեր լեզումները մեր մտքերից առաջ են այլևս, որոշելու, որ իրավունք ունենք ուրիշի կյանքի մեջ որոշակի մասնակցություն ունենալ, որի կարիքը ոչ ոք չի զգում և ոչ ոք էլ չի հրավիրել իրենց կյանքում մասնակից լինել, հերոսանալու մի տեղում, որի անհրաժեշտությունը բացարձակ չկա, փորձելու փրկել մեկին, որը փրկության կարիքը չունի․ մի խոսքով՝ պարտադրելու ինքներս մեզ՝ մեր բոլոր աշխարհային կապանքներով՝ փչացնելով թե՛ մեր և թե՛ ուրիշի կյանքը։
Առանց հոգևոր փոփոխության, առանց հավատքի ջերմության, առանց ինքնաքննության ոչ ոք չի կարող իր մահիճը վերցնել և քայլել՝ այն մահիճը, որի ստեղծողն ինքն է և որի մեջ ինքը գտնվում է։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Ընտանիքի, ամուսնության և համայնքի մասին Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Այսօր «ընտանիք» հասկացության վերաձևակերպման և ձևավորման նոր սահմանումներ են տրվում, որ ընտանիքը ոչ թե սիրո միության, այդ սիրո մեջ հավասարության, մրցակցության բացասության և բացառության վայրն է, այլ իրավունքների գործադրության վայր՝ կնոջ իրավունքի, տղամարդու իրավունքի, երեխաների իրավունքի և այլն։ Ինչի՞ է սա հանգեցնում մեր մտքի մեջ։ Հանգեցնում է ոչ թե կնոջ և տղամարդու՝ միմյանց լրացնելու գաղափարին, այլ միմյանց հետ մրցելու գաղափարին, որում այլևս ԸՆՏԱՆԻՔ գոյություն չունի։
․․․ Ամուսնությունը ՍԻՐՈ մասին է, սիրո կենսագրության մասին է։ Ընտանիքը երկու անձանց՝ կնոջ և տղամարդու սիրո մասին է։ Զավակներն այդ սիրո օրհնության հետագա արդյունքն են և ոչ թե գերնպատակը։ Գերնպատակը սիրո միություն կազմելն է։
․․․ Այսօրվա աշխարհի պատերազմը համայնքի հետ է՝ համայնքի գաղափարի դեմ, որովհետև մարդն իր բնական զգացումով ինքնադրսևորվում, ինքնաարտահայտվում է, ինքնաիրացվում է համայնքի մեջ։ Առանց մյուս մարդու մարդ գոյություն չունի։ Անհատ, մեկուսի մարդն արժեք չէ ինքն իրենով՝ ամբողջության մեջ։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Ընտանիքի, ամուսնության և համայնքի մասին Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Այսօր «ընտանիք» հասկացության վերաձևակերպման և ձևավորման նոր սահմանումներ են տրվում, որ ընտանիքը ոչ թե սիրո միության, այդ սիրո մեջ հավասարության, մրցակցության բացասության և բացառության վայրն է, այլ իրավունքների գործադրության վայր՝ կնոջ իրավունքի, տղամարդու իրավունքի, երեխաների իրավունքի և այլն։ Ինչի՞ է սա հանգեցնում մեր մտքի մեջ։ Հանգեցնում է ոչ թե կնոջ և տղամարդու՝ միմյանց լրացնելու գաղափարին, այլ միմյանց հետ մրցելու գաղափարին, որում այլևս ԸՆՏԱՆԻՔ գոյություն չունի։
․․․ Ամուսնությունը ՍԻՐՈ մասին է, սիրո կենսագրության մասին է։ Ընտանիքը երկու անձանց՝ կնոջ և տղամարդու սիրո մասին է։ Զավակներն այդ սիրո օրհնության հետագա արդյունքն են և ոչ թե գերնպատակը։ Գերնպատակը սիրո միություն կազմելն է։
․․․ Այսօրվա աշխարհի պատերազմը համայնքի հետ է՝ համայնքի գաղափարի դեմ, որովհետև մարդն իր բնական զգացումով ինքնադրսևորվում, ինքնաարտահայտվում է, ինքնաիրացվում է համայնքի մեջ։ Առանց մյուս մարդու մարդ գոյություն չունի։ Անհատ, մեկուսի մարդն արժեք չէ ինքն իրենով՝ ամբողջության մեջ։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Պայծառակերպության տոն․ Բագրատ Սրբազանի ձեռնադրության 25 ամյակ․ Բերդի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի․ Քարոզ
Տերն է իմ լույսը և կյանքը, ես ումի՞ց եմ երկյուղելու / Տերն է իմ կյանքի ապավենը, ես ումի՞ց եմ դողալու… (Սաղմոս 26.1)
Սաղմոսերգուի համոզված աղոթք-հայտարարությունը մեր շուրթերին, մեր հոգու մեջ, մեր կյանքի կարևոր հանգրվանին, ծնկաչոք, արցունքով, անարժանության զգացումով 25 տարի առաջ այս օրը՝ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի պայծառակերպության օրը հոգելույս Գարեգին առաջին հայրապետի ձեռքով ձեռնադրվեցինք, օծվեցինք և կոչվեցինք քահանայական ծառայության։
Այդ օրվանից անցել է 25 տարի, և ինձ համար երբեք էլ չի դադարել սաղմոսերգուի ճշմարտագույն հայտարարություն աղոթքը․ Տէր լոյս իմ և կեանք իմ՝ ես յումմէ՞ երկեայց. Տէր ապաւէն կենաց իմոց՝ ես յումմէ՞ դողացայց․․․ (Սաղմոս 26.1)
․․․ Այս օրերն էլ վկայում են, որ երևացող թշնամուն խաղթելու ենք վերջնականապես, մնալու է աներևույթ թշնամին։ Պատերազմը վերջնականապես հաղթելու ենք, բայց Աստված չանի, որ պարտվենք ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆԸ։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Պայծառակերպության տոն․ Բագրատ Սրբազանի ձեռնադրության 25 ամյակ․ Բերդի Սուրբ Հովհաննես եկեղեցի․ Քարոզ
Տերն է իմ լույսը և կյանքը, ես ումի՞ց եմ երկյուղելու / Տերն է իմ կյանքի ապավենը, ես ումի՞ց եմ դողալու… (Սաղմոս 26.1)
Սաղմոսերգուի համոզված աղոթք-հայտարարությունը մեր շուրթերին, մեր հոգու մեջ, մեր կյանքի կարևոր հանգրվանին, ծնկաչոք, արցունքով, անարժանության զգացումով 25 տարի առաջ այս օրը՝ մեր Տեր Հիսուս Քրիստոսի պայծառակերպության օրը հոգելույս Գարեգին առաջին հայրապետի ձեռքով ձեռնադրվեցինք, օծվեցինք և կոչվեցինք քահանայական ծառայության։
Այդ օրվանից անցել է 25 տարի, և ինձ համար երբեք էլ չի դադարել սաղմոսերգուի ճշմարտագույն հայտարարություն աղոթքը․ Տէր լոյս իմ և կեանք իմ՝ ես յումմէ՞ երկեայց. Տէր ապաւէն կենաց իմոց՝ ես յումմէ՞ դողացայց․․․ (Սաղմոս 26.1)
․․․ Այս օրերն էլ վկայում են, որ երևացող թշնամուն խաղթելու ենք վերջնականապես, մնալու է աներևույթ թշնամին։ Պատերազմը վերջնականապես հաղթելու ենք, բայց Աստված չանի, որ պարտվենք ԽԱՂԱՂՈՒԹՅԱՆԸ։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Գոշավանք․ Սահմանադրության օր․ Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Այսօր Հայաստանի Հանրապետության՝ անկախ պետության սահմանադրության հաստատման օրն է։ Հենց այս պատճառով էլ, ավանդության համաձայն, գտնվում ենք Գոշավանքում՝ Մխիթար Գոշի հովանու ներքո, ով առանց պետություն ունենալու, առանց որևէ պետական ինստիտուտի աջակցության, առանց բազմահազար մասնագետների և փորձագետների ներգրավվածության, առանց համաշխարհային տարբեր կազմակերպությունների, ինստիտուտների, միջազգային նշանավոր հաստատությունների, խորհրդատվական մաիմինների միջամտության և մասնակցության գրեց իր տեսակով առաջին հայոց օրենսգիրքը, այսօրվա լեզվով ասած՝ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, որը կոչվում է «Գիրք Դատաստանի» կամ «Դատաստանագիրք»։
․․․Այստեղ է ամփոփված Մխիթար Գոշը, ով հեղինակել է հայոց պետականության տեսիլքը, ով հեղինակել է մարդկանց միջև հարաբերությունների կարգը, ով խոսել է մարդկային հավասար իրավունքների մասին, ով խոսել է հարկային համակարգի մասին, արդար կյանքի, արդար բաշխման, պետական համակարգերի և քաղաքացիների հարաբերության մասին դեռ 12-13-րդ դարերում։
․․․Մխիթար Գոշի բոլոր գործողությունների հիմքը եղել է անսասան հավատքը, բոլոր գործողությունների հիմքը եղել է Քրիստոս։ Ուրիշ ոչ մի բան և ոչ մի արժեք, այլ բացարձակ արժեք որ ՔՐԻՍՏՈՍ Է։ Եվ այդ պատճառով է, որ այդ ծնվածը, այդ կանոնագիրքը, սահմանադրությունը «Դատաստանագիրք» անունով դարձել ոչ կիայն մեր ժողովրդի սեփականությունը, այլ ծառայել շատ այլ ժողովուրդների։
․․․Մենք երկու բանի կարիք ունենք․ – Իսկապես ճանաչել Աստծուն՝ Քրիստոսին, որպես անփոփոխ բացարձակ արժեք՝ Նրան դարձնելու հիմքը մեր բոլոր հարաբերությունների, ապրումների, զգացումների – Եվ այնտեղից բխած՝ գնահատել ինքներս մեզ, գնահատել որպես երկնքի արքայության աշակերտող, ճանաչող օրենսգետներ։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Գոշավանք․ Սահմանադրության օր․ Բագրատ Սրբազանի քարոզը
Այսօր Հայաստանի Հանրապետության՝ անկախ պետության սահմանադրության հաստատման օրն է։ Հենց այս պատճառով էլ, ավանդության համաձայն, գտնվում ենք Գոշավանքում՝ Մխիթար Գոշի հովանու ներքո, ով առանց պետություն ունենալու, առանց որևէ պետական ինստիտուտի աջակցության, առանց բազմահազար մասնագետների և փորձագետների ներգրավվածության, առանց համաշխարհային տարբեր կազմակերպությունների, ինստիտուտների, միջազգային նշանավոր հաստատությունների, խորհրդատվական մաիմինների միջամտության և մասնակցության գրեց իր տեսակով առաջին հայոց օրենսգիրքը, այսօրվա լեզվով ասած՝ ՍԱՀՄԱՆԱԴՐՈՒԹՅՈՒՆԸ, որը կոչվում է «Գիրք Դատաստանի» կամ «Դատաստանագիրք»։
․․․Այստեղ է ամփոփված Մխիթար Գոշը, ով հեղինակել է հայոց պետականության տեսիլքը, ով հեղինակել է մարդկանց միջև հարաբերությունների կարգը, ով խոսել է մարդկային հավասար իրավունքների մասին, ով խոսել է հարկային համակարգի մասին, արդար կյանքի, արդար բաշխման, պետական համակարգերի և քաղաքացիների հարաբերության մասին դեռ 12-13-րդ դարերում։
․․․Մխիթար Գոշի բոլոր գործողությունների հիմքը եղել է անսասան հավատքը, բոլոր գործողությունների հիմքը եղել է Քրիստոս։ Ուրիշ ոչ մի բան և ոչ մի արժեք, այլ բացարձակ արժեք որ ՔՐԻՍՏՈՍ Է։ Եվ այդ պատճառով է, որ այդ ծնվածը, այդ կանոնագիրքը, սահմանադրությունը «Դատաստանագիրք» անունով դարձել ոչ կիայն մեր ժողովրդի սեփականությունը, այլ ծառայել շատ այլ ժողովուրդների։
․․․Մենք երկու բանի կարիք ունենք․ – Իսկապես ճանաչել Աստծուն՝ Քրիստոսին, որպես անփոփոխ բացարձակ արժեք՝ Նրան դարձնելու հիմքը մեր բոլոր հարաբերությունների, ապրումների, զգացումների – Եվ այնտեղից բխած՝ գնահատել ինքներս մեզ, գնահատել որպես երկնքի արքայության աշակերտող, ճանաչող օրենսգետներ։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
«Նշան մի փնտրեք». Բագրատ Սրբազանի քարոզը
«Չի լինելու խաղաղություն, եթե մեր գործած յուրաքանչյուր քայլի համար զղջում ու ապաշխարություն չունենանք։ Ուրիշ բանալի չկա։ Խոսում ենք կյանքի բարելավման, բարեկեցության մասին։ Ինչպե՞ս է լինելու կյանքի բարեկեցությունը․ օրենքների ձևակերպմամբ, կյանքում տեղ գտած զանազան արատներից հրաժարմամբ, այսինքն՝ ապաշխարելով ու մաքրվելով, ներառականությամբ՝ յուրաքանչյուրին ըստ իր կարողությունների կյանքի մեջ ներառելով։ Եվ այս բոլորը՝ յուրաքանչյուրիս պատասխանատվությամբ, ի վերջո, բերում է կյանքի բարեկեցության։ Երբ բոլորս հասկանում ենք, որ դիմացինի կյանքի բարեկեցությունը կախված է մեզնից։ Այսինքն՝ շղթայականությունը որևէ տեղ խախտված չէ՝ ոչ միայն անձով պայմանավորված, այլ՝ ինստիտուտներով, համակարգերով, օղակներով, գործողություններով, տրամաբանությամբ, ռազմավարությամբ․ այս բոլորն են, որ մարդու հանրային բարեկեցությունն են ստեղծում։ Սա խորությամբ հոգևոր բովանդակություն ունի՝ մեր վարդապետական ընկալման մեջ բնորոշվելով որպես փրկություն։ Եվ այդ փրկությունն այլ կերպ չէ, քան հենց նույն փոխաբերությամբ՝ մեր կյանքի ներառականությամբ, որպես Եկեղեցու՝ հոգևոր մարմնի անդամներ մեր ներգրավվածությամբ, պատասխանատվությամբ, մեկը մյուսի բեռը կրելով, մեկը մյուսի համար աղոթքով և ամենակարևորը՝ մեկը մյուսի հանդեպ անթաքույց սիրո զգացման արտահայտությամբ։ Այդ պատճառով եմ ասում՝ եթե մենք հանենք այդ կյանքից ապաշխարությունը՝ իր հոգևոր բովանդակությամբ, և աշխարհիկ բովանդակությամբ էլ՝ այդ ինքնասրբագրվելու ճանապարհը, մենք կունենանք քայքայված, անընդհատ մեղադրող և անընդհատ մեղադրվող հասարակություն։ Եվ մենք դադար չենք տա՝ մեզ անընդհատ տրված այդ նշանը տեսնելու․ դեռ էլի նշան կփնտրենք, դեռ էլի կհարցնենք այդ նշանի մասին, դեռ էլի կուզենանք նշան տեսնել, և մեզ համար նորից ու վերստին կհնչի նույն խոսքը, որը չի դադարել երկու հազար տարի․ «Չար և շնացող սերունդ․ այսքան նշան տվեցի ես ձեզ, այսքան ճանապարհով անցաք դուք, այսքան ժառանգություն ստեղծեցիք…այսքանը ոչնչացրեցիք, փչացրեցիք ու այս բոլորից հետո նորից նշա՞ն եք փնտրում»։ — Նշան մի՛ փնտրեք, որովհետև այդ նշանը փնտրելու պատասխանը դաժան է լինելու։ Նշանը արդեն իսկ կա․ այդ նշանի գոյությունը դուք եք, մենք ենք և Աստծո հետ ապրելու ցանկությունը»
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
«Նշան մի փնտրեք». Բագրատ Սրբազանի քարոզը
«Չի լինելու խաղաղություն, եթե մեր գործած յուրաքանչյուր քայլի համար զղջում ու ապաշխարություն չունենանք։ Ուրիշ բանալի չկա։ Խոսում ենք կյանքի բարելավման, բարեկեցության մասին։ Ինչպե՞ս է լինելու կյանքի բարեկեցությունը․ օրենքների ձևակերպմամբ, կյանքում տեղ գտած զանազան արատներից հրաժարմամբ, այսինքն՝ ապաշխարելով ու մաքրվելով, ներառականությամբ՝ յուրաքանչյուրին ըստ իր կարողությունների կյանքի մեջ ներառելով։ Եվ այս բոլորը՝ յուրաքանչյուրիս պատասխանատվությամբ, ի վերջո, բերում է կյանքի բարեկեցության։ Երբ բոլորս հասկանում ենք, որ դիմացինի կյանքի բարեկեցությունը կախված է մեզնից։ Այսինքն՝ շղթայականությունը որևէ տեղ խախտված չէ՝ ոչ միայն անձով պայմանավորված, այլ՝ ինստիտուտներով, համակարգերով, օղակներով, գործողություններով, տրամաբանությամբ, ռազմավարությամբ․ այս բոլորն են, որ մարդու հանրային բարեկեցությունն են ստեղծում։ Սա խորությամբ հոգևոր բովանդակություն ունի՝ մեր վարդապետական ընկալման մեջ բնորոշվելով որպես փրկություն։ Եվ այդ փրկությունն այլ կերպ չէ, քան հենց նույն փոխաբերությամբ՝ մեր կյանքի ներառականությամբ, որպես Եկեղեցու՝ հոգևոր մարմնի անդամներ մեր ներգրավվածությամբ, պատասխանատվությամբ, մեկը մյուսի բեռը կրելով, մեկը մյուսի համար աղոթքով և ամենակարևորը՝ մեկը մյուսի հանդեպ անթաքույց սիրո զգացման արտահայտությամբ։ Այդ պատճառով եմ ասում՝ եթե մենք հանենք այդ կյանքից ապաշխարությունը՝ իր հոգևոր բովանդակությամբ, և աշխարհիկ բովանդակությամբ էլ՝ այդ ինքնասրբագրվելու ճանապարհը, մենք կունենանք քայքայված, անընդհատ մեղադրող և անընդհատ մեղադրվող հասարակություն։ Եվ մենք դադար չենք տա՝ մեզ անընդհատ տրված այդ նշանը տեսնելու․ դեռ էլի նշան կփնտրենք, դեռ էլի կհարցնենք այդ նշանի մասին, դեռ էլի կուզենանք նշան տեսնել, և մեզ համար նորից ու վերստին կհնչի նույն խոսքը, որը չի դադարել երկու հազար տարի․ «Չար և շնացող սերունդ․ այսքան նշան տվեցի ես ձեզ, այսքան ճանապարհով անցաք դուք, այսքան ժառանգություն ստեղծեցիք…այսքանը ոչնչացրեցիք, փչացրեցիք ու այս բոլորից հետո նորից նշա՞ն եք փնտրում»։ — Նշան մի՛ փնտրեք, որովհետև այդ նշանը փնտրելու պատասխանը դաժան է լինելու։ Նշանը արդեն իսկ կա․ այդ նշանի գոյությունը դուք եք, մենք ենք և Աստծո հետ ապրելու ցանկությունը»
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Կաթողիկե Սուրբ Էջմիածնի տոն․ Բագրատ Սրբազան․ Քարոզ
Ավարտվեց Արարատյան շաբաթը։ Այն սկսվում է Սուրբ Հռիփսիմյանց կույսերի հիշատակությամբ, այնուհետև շարունակվում Սուրբ Գայանյանց, Սուրբ Հովհաննես Կապարետի և Աթանագինա եպիսկոպոսի, Գրիգոր Լուսավորչի՝ վիրապից ելքի տոներով և ավարտվում Էջմիածնի Մայր Տաճարի հիմնադրության վկայության՝ կաթողիկե Սուրբ Էջմիածնի տոնով։
Այս տոների միջոցով մենք դառնում ենք մասնակիցը հայոց մեծ դարձի պատմության։
—
Տեսանյութով ներկայացնում ենք Տավուշի թեմի այդ ճանապարհորդությունն ու այսօր՝ կաթողիկե Սուրբ Էջմիածնի տոնին Բագատ Սրբազանի քարոզը․
«Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի օրհնությամբ Տրդատ արքան կատարեց հայ մարդու կերպարի ձևակերպման քաղաքակրթական, հոգևոր, քաղաքական, մշակութային, կրթական, սոցիալական՝ բոլոր առումներով ընտրանքը։ Կարատեց այդ ընտրանքը՝ շատ լավ ճանաչելով մեր ժողովրդի հոգևոր բարձր ինքնությունը։ Այդ ընտրանքը չեղավ ոչ մի այլ ուժի հետ․ աջի և ձախի հետ, վերևի և ներքևի հետ։
Այդ ընտրանքն եղավ Աստծո հետ՝ Քրիստոսի հետ։
Այդ ընտրանքը՝ Քրիստոսի ճանապարհով, եղավ հայի հետ, հայի ինքնության հետ։
Այդտեղ չկար ո՛չ վախ, ո՛չ թուլություն, ո՛չ սակարկում, ո՛չ շահարկում։ Այդտեղ կար ԻՆՔՆԱՃԱՆԱՉՈՂՈՒԹՅՈՒՆ և հստակ որոշում ու ընտրություն։ Մենք պետք է կարողանանք գնահատել թե՛ մեր վատը, թե՛ մեր լավը և վերստին այդ նույն ընտրանքը և ընտրությունը կատարենք։ Սուրբ Էջմիածնի Մայր Տաճարի առանցքի շուրջ է դարձել մեր ողջ պատմությունը։
Մեր անձնական և հավաքական, պետական, եկեղեցական, համակարգային հաղթանակները կռվել, ստեղծվել, ծնվել են Սուրբ Էջմիածնի շուրջ և Սուրբ Էջմիածնից»։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Իջևանի Սուրբ Ներսես Շնորհալի եկեղեցի
Կաթողիկե Սուրբ Էջմիածնի տոն․ Բագրատ Սրբազան․ Քարոզ
Ավարտվեց Արարատյան շաբաթը։ Այն սկսվում է Սուրբ Հռիփսիմյանց կույսերի հիշատակությամբ, այնուհետև շարունակվում Սուրբ Գայանյանց, Սուրբ Հովհաննես Կապարետի և Աթանագինա եպիսկոպոսի, Գրիգոր Լուսավորչի՝ վիրապից ելքի տոներով և ավարտվում Էջմիածնի Մայր Տաճարի հիմնադրության վկայության՝ կաթողիկե Սուրբ Էջմիածնի տոնով։
Այս տոների միջոցով մենք դառնում ենք մասնակիցը հայոց մեծ դարձի պատմության։
—
Տեսանյութով ներկայացնում ենք Տավուշի թեմի այդ ճանապարհորդությունն ու այսօր՝ կաթողիկե Սուրբ Էջմիածնի տոնին Բագատ Սրբազանի քարոզը․
«Սուրբ Գրիգոր Լուսավորչի օրհնությամբ Տրդատ արքան կատարեց հայ մարդու կերպարի ձևակերպման քաղաքակրթական, հոգևոր, քաղաքական, մշակութային, կրթական, սոցիալական՝ բոլոր առումներով ընտրանքը։ Կարատեց այդ ընտրանքը՝ շատ լավ ճանաչելով մեր ժողովրդի հոգևոր բարձր ինքնությունը։ Այդ ընտրանքը չեղավ ոչ մի այլ ուժի հետ․ աջի և ձախի հետ, վերևի և ներքևի հետ։
Այդ ընտրանքն եղավ Աստծո հետ՝ Քրիստոսի հետ։
Այդ ընտրանքը՝ Քրիստոսի ճանապարհով, եղավ հայի հետ, հայի ինքնության հետ։
Այդտեղ չկար ո՛չ վախ, ո՛չ թուլություն, ո՛չ սակարկում, ո՛չ շահարկում։ Այդտեղ կար ԻՆՔՆԱՃԱՆԱՉՈՂՈՒԹՅՈՒՆ և հստակ որոշում ու ընտրություն։ Մենք պետք է կարողանանք գնահատել թե՛ մեր վատը, թե՛ մեր լավը և վերստին այդ նույն ընտրանքը և ընտրությունը կատարենք։ Սուրբ Էջմիածնի Մայր Տաճարի առանցքի շուրջ է դարձել մեր ողջ պատմությունը։
Մեր անձնական և հավաքական, պետական, եկեղեցական, համակարգային հաղթանակները կռվել, ստեղծվել, ծնվել են Սուրբ Էջմիածնի շուրջ և Սուրբ Էջմիածնից»։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Իջևանի Սուրբ Ներսես Շնորհալի եկեղեցի
Լուսավորչի՝ վիրապից ելքի տոն․ Ջուխտակ վանքերի Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի
«Այն օրերին, երբ Գրիգոր Լուսավորիչը դուրս էր գալիս Խոր Վիրապից, Հայաստան աշխարհն իր արքայի գլխավորությամբ ընտրեց Աստծո ճանապարհը, ընտրեց Քրիստոսի ճանապարհը։ Մեկ անգամ և ընդմիշտ կատարված ընտրանք էր սա. սա գիտակցված ընտրանք էր: Դա տեղի ունեցավ հայոց արքայի գլխավորությամբ և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ հայրապետի ամբողջական ընտրությամբ։
Այս ընտրությունը կատարվեց ի հակակշիռ բոլոր տեսակի երևույթների՝ արևմուտքից, արևելքից, հյուսիսից կամ հարավից եկող։
Նրանք ընտրեցին այդ ճանապարհը և ճշմարտության ճանաչողությունը. ամբողջական հայացքով դեպի քրիստոնեություն դառնալը պատճառ եղավ հրաժարվելու թե՛ արևմուտքից, թե՛ արևելքից, թե՛ հյուսիսից, թե՛ հարավից և վերադառնալու ինքնաճանաչողության՝ դառնալու հայ մարդու իսկատիպ նկարագրի ճանաչողությանը, ինքնության գնահատականին և այդպես գործողություններ կատարելու:
․․․
Առանց մարդու՝ առանց մեզ, Աստված չի անի։ Առանց Աստծո մարդը չի կարողանա անել։
․․․
Կյանքում մեր խնդիրները նրանից են, որ մենք առաջնահերթությունները խառնում ենք երկրորդականների, երրորդականների, տասներորդականների և հարյուրերորդականների հետ։ Մենք ապրում և կարծում ենք, որ այն փոքրիկ, չնչին, կամ գուցե մեզ համար նշանակալի դեպքերը և երևույթները կյանքի ամենաառաջնայինն են՝ առանց քննելու և տեսնելու, որ ավելի մեծ ու կարևոր արժեքներ կան, որոնք առաջնորդելու են մեզ։
Մեզ համար չկա ավելի մեծ արժեք, քան մեր ԱՍՏՎԱԾ, քան մեր ՀԱՅՐԵՆԻՔՆ ու ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ, քան ՄԵՐ ՆՄԱՆԸ, որի ստեղծագործությունն Աստծո կողմից է եղել։
Պետք է սիրել այս երեքը և առաջնորդվել հենց այս երեքի առաջնային շահով՝ այնպես, ինչպես Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը, այնպես, ինչպես Տրդատ արքան ժամանակների հեռավորությունից տեսան, հասկացան ու ճանաչեցին Աստծուն՝ այդպիսով փրկելով ժողովրդին, պետականությունն ու պետությունը, և առաջնորդեցին մեզ արդարության ազգ դառնալու կոչումին»։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան
Լուսավորչի՝ վիրապից ելքի տոն․ Ջուխտակ վանքերի Սուրբ Գրիգոր եկեղեցի
«Այն օրերին, երբ Գրիգոր Լուսավորիչը դուրս էր գալիս Խոր Վիրապից, Հայաստան աշխարհն իր արքայի գլխավորությամբ ընտրեց Աստծո ճանապարհը, ընտրեց Քրիստոսի ճանապարհը։ Մեկ անգամ և ընդմիշտ կատարված ընտրանք էր սա. սա գիտակցված ընտրանք էր: Դա տեղի ունեցավ հայոց արքայի գլխավորությամբ և Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ հայրապետի ամբողջական ընտրությամբ։
Այս ընտրությունը կատարվեց ի հակակշիռ բոլոր տեսակի երևույթների՝ արևմուտքից, արևելքից, հյուսիսից կամ հարավից եկող։
Նրանք ընտրեցին այդ ճանապարհը և ճշմարտության ճանաչողությունը. ամբողջական հայացքով դեպի քրիստոնեություն դառնալը պատճառ եղավ հրաժարվելու թե՛ արևմուտքից, թե՛ արևելքից, թե՛ հյուսիսից, թե՛ հարավից և վերադառնալու ինքնաճանաչողության՝ դառնալու հայ մարդու իսկատիպ նկարագրի ճանաչողությանը, ինքնության գնահատականին և այդպես գործողություններ կատարելու:
․․․
Առանց մարդու՝ առանց մեզ, Աստված չի անի։ Առանց Աստծո մարդը չի կարողանա անել։
․․․
Կյանքում մեր խնդիրները նրանից են, որ մենք առաջնահերթությունները խառնում ենք երկրորդականների, երրորդականների, տասներորդականների և հարյուրերորդականների հետ։ Մենք ապրում և կարծում ենք, որ այն փոքրիկ, չնչին, կամ գուցե մեզ համար նշանակալի դեպքերը և երևույթները կյանքի ամենաառաջնայինն են՝ առանց քննելու և տեսնելու, որ ավելի մեծ ու կարևոր արժեքներ կան, որոնք առաջնորդելու են մեզ։
Մեզ համար չկա ավելի մեծ արժեք, քան մեր ԱՍՏՎԱԾ, քան մեր ՀԱՅՐԵՆԻՔՆ ու ՊԵՏԱԿԱՆՈՒԹՅՈՒՆԸ, քան ՄԵՐ ՆՄԱՆԸ, որի ստեղծագործությունն Աստծո կողմից է եղել։
Պետք է սիրել այս երեքը և առաջնորդվել հենց այս երեքի առաջնային շահով՝ այնպես, ինչպես Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչը, այնպես, ինչպես Տրդատ արքան ժամանակների հեռավորությունից տեսան, հասկացան ու ճանաչեցին Աստծուն՝ այդպիսով փրկելով ժողովրդին, պետականությունն ու պետությունը, և առաջնորդեցին մեզ արդարության ազգ դառնալու կոչումին»։
Բագրատ եպիսկոպոս Գալստանյան